Güç dengesi değişti! Uzun yıllar yerinde sayan ABD çaresiz

Trump'ın gelişinin ve izlediği politikaların ardından ABD'nin Çin ile rekabetinde ABD'li stratejistleri giderek daha fazla düşündüren çok sayıda başlık var.

Zira; teknolojiden ticarete, para biriminden siber güce kadar Çin ve ABD arasında artan rekabet küresel arena için de yeni bir gerçeklik ortaya çıkarıyor.

Peki rekabet hangi alanlarda artıyor ve Çin hangi alanlarda daha üstün?

1. YARI İLETKENLER

Bir zamanlar Çin'in en önemli kırılganlığı olan yarı iletkenler, şimdi en güçlü kazanımları elde ettiği alan haline geldi.

Washington'un Huawei'ye uyguladığı ambargolara ve gelişmiş litografi ekipmanlarına getirdiği ihracat yasaklarına rağmen Çin, uluslararası basına yansıyan bilgilere göre sadece son 3 yıl içerisinde yerli çip üretimine 1,5 trilyon yuanın üzerinde yatırım yaparak fark oluşturmayı başardı.

Örnek olarak uluslararası raporlara göre; Çin daha önce çok zayıf olduğu 14nm çipleri artık yerel ölçekte üretebiliyor ve bu konudaki ABD ile farkı hızlı bir şekilde kapattı.

Bu ivme, nadir toprak madenciliğinden çip tasarımına kadar tüm tedarik zincirine devlet sübvansiyonlarını yerleştiren bir politika olan "ikili dolaşım" stratejisi ile de küresel olarak yankı uyandırıyor.

Buna karşılık, ABD bu konuda adeta yerinde sayıyor.

Biden tarafından çıkarılan CHIPS ve Bilim Yasası yavaş ilerliyor ve Amerikan fabrikaları hala Tayvan gibi jeopolitik tıkanma noktalarına tehlikeli bir şekilde bağımlığından kurtulamıyor.

Ayrıca Trump'ın Tayvan'ı ABD'de fabrika kurmaya zorlama stratejisi de yatırım ve kalifiye iş gücü sıkıntısı nedeniyle yeteri kadar verimli görünmüyor.

2. ELEKTRİKLİ ARAÇLAR

Dünyanın en büyük elektrikli araç üreticisi Tesla, yine uluslararası raporlara göre 2024 yılı sonu itibari ile bu liderliğini Çinli BYD'ye kaptırdı.

BYD, 2024 yılı sonu itibarı ile küresel satışlarda Tesla'yı geride bıraktı ve artık Latin Amerika, Avrupa ve Güneydoğu Asya'yı da kapsayacak şekilde geniş bir pazara sahip

Zira raporlara göre Çin, özellikle Bolivya'daki lityumdan Kongo'daki kobalta kadar bu konudaki elementlerin üretimi konusunda büyük bir üstünlüğe sahip

Ayrıca Çin, yine aynı raporlara göre küresel lityum pil üretiminin %75'inden fazlasını kontrol ediyor.

3. YAPAY ZEKA

Silikon Vadisi etik ve veri gizliliği konusunda savaş verirken, Çinli yapay zeka firmaları dijital ekosistemlerinin ölçeğinden yararlanarak ön plana çıkıyor.

2025 Mart ayında yayınlanan ve uluslararası bir araştırma kurumu olan Stanford'un Yapay Zeka Endeksi'ne göre Çin şu anda, ABD ve AB'nin toplamından daha fazla hakemli yapay zeka makalesi ve uygulamasını piyasaya sürmüş durumda.

4. UZAY VE HİPERSONİK

Pentagon'un açıklamalarına göre 2021 yılında Çin, Pentagon yetkililerini hayrete düşüren bir hipersonik süzülme aracı test etmişti.

Hedefini vurmadan önce atmosferin dışarısında iz bırakmadan yol alan bu teknoloji, Amerika'nın beklemediği ve sahip olmadığı bir yetenek olarak tanımlanıyor.

Diğer yandan 2020'den bu yana Çin, diğer tüm ülkelerden daha fazla uydu fırlatıyor ve Çin'in Tiangong uzay istasyonu NASA'dan bağımsız olarak çalışıyor.

5. KUANTUM VE SİBER

Yine uluslararası verilere göre, ABD hala teorik atılımlarla uğraşırken, Çin kuantum ağlarını operasyonel hale getirmiş durumda.

Çin şehirleri kapsayacak düzeyde bir kuantum iletişim ağı kurdu ve "kuantum şifrelemesi" konusunda şehirleri kapsayacak sistemleri hayata geçirdi.

Çin ordusunun Stratejik Destek Gücü raporlarına göre; Çin artık 70'in üzerinde limanını, Bir Kuşak Bir Yol Projesi ile hayata geçirdiği 50'den fazla ülkedeki ve sayısız demiryolu bağlantısını ve Çin'in lojistik hatlarını bu kuantum güvenlik mimarisi içerisine entegre etmiş durumda.

7. FİNANSAL İNOVASYON

Dolar hala küresel piyasalarda baskın olsa da, Çin'in Sınır Ötesi Bankalar Arası Ödeme Sistemi (CIPS) artık yılda 400 milyar ABD dolarının üzerinde yuan cinsinden işlem gerçekleştiriyor.

CIPS sisteminin ise özellikle önümüzdeki dönemde dijital yuan ile birleşmesi durumunda, Çin'in doların küresel rezerv statüsüne doğrudan meydan okumadan ikili ticareti dolarsızlaştırmanın bir yolunu tamamen hayata geçirmesi bekleniyor.

Uluslararası raporlara göre bunun sonuçları ise ABD için çok ciddi olabilir ve ABD artık, uluslararası finansı tek taraflı olarak kontrol edemeyebilir.

SONUÇ

Çin, ABD küresel liderliğini sürdürdüğü on yıllar boyunca bu Amerikan sisteminin tüm ayrıntıları iyi bir şekilde incelemiş gibi görünüyor.

Gelinen noktada görünen o ki; bu artık ideolojik bir mücadele değil, küresel bir üstünlük mücadelesine dönüşmüş durumda.

Ve bu üstünlük mücadelesi, yeni küresel gücün ve yeni küresel gerçekliğin nasıl oluşacağını belirleyecek.