Şanghay İşbirliği Örgütü liderleri ''Afganistan'' gündemiyle toplandı

Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman'ın ev sahipliğinde, başkent Duşanbe'de düzenlenen toplantıda; Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Pakistan Başbakanı İmran Han, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev yer aldı.

Zirveye Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi ise çevrim içi katıldı.

Putin, burada yaptığı konuşmada, ABD'nin Afganistan'dan "acele" çekilmesinin ardından ülkede gelişen sorunlara işaret ederek "Şu anda ŞİÖ, Afganistan'daki durumun kötüleşmesiyle ilgili ciddi riskleri göz önünde bulundurarak ortak, üzerinde anlaşmaya varılmış rotayı takip etme göreviyle karşı karşıyadır." dedi.

- PUTİN: İRAN'IN ŞİÖ'YE KATILIMINI DESTEKLİYORUZ

ŞİÖ'nün Afganistan'daki barış sürecini desteklemek için çalışmalarını yoğunlaştırması gerektiğini belirten Vladimir Putin, "Afganistan'da iktidar değişikliği neredeyse kan dökülmeden gerçekleşti. Bu, kesinlikle olumlu bir şey. Taliban şu anda neredeyse tüm Afganistan'ı kontrol ediyor ve yeni Afgan hükümeti barışı tesis etme, kamusal yaşamı normalleştirme ve herkes için güvenliği sağlama sözlerini tutma konusunda teşvik edilmelidir." diye konuştu.

İran'ın ŞİÖ üyeliği sürecine dair tasarının ŞİÖ Devlet Başkanları Konseyi'nin onayına sunulduğunu anımsatan Putin, "Rusya, İran'ın ŞİÖ üyelik sürecini başlatma kararını destekliyor." dedi.

Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko da ŞİÖ'nün dünyada yaşanan bölgesel çatışmalarda daha etkin bir rol oynayabileceğini belirterek ŞİÖ üyesi ülkelerin güvenlik alanındaki iş birliğini geliştirmesi gerektiğini söyledi.

Örgütün sağlık alanında da bir ittifak kurması gerektiğini vurgulayan Lukaşenko, özellikle ilaç ve aşı üretiminde daha fazla iş birliği yapılmasının önemine işaret etti.

- TOKAYEV'DEN "KOVİD-19 PASAPORTLARI KARŞILIKLI TANINSIN" ÇAĞRISI

Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev ise 20 yıl önce tarihi anlaşma yaparak ŞİÖ'nün temelini attıklarını hatırlattı.

Tokayev, bu süre zarfında ŞİÖ'nün başarılı ve yetkili bölgesel örgüt haline geldiğini ve jeopolitik alanını genişlettiğine dikkati çekti.

Afganistan'daki krizin bölgedeki durumu hızlı bir şekilde değiştirdiğini ve bu bağlamda özellikle yakın çevredeki ülkelerin yeni risklerle karşı karşıya kaldığına işaret eden Kasım Cömert Tokayev, "ŞİÖ önemli etkisi ile Afganistan'daki barışın sağlanmasında aktif rol üstlenebileceğine inanıyorum." ifadesini kullandı.

Tokayev, Kazakistan'ın mevcut altyapısı ve lojistik imkanlarını göz önünde bulundurarak Afganistan'a uluslararası yardımı ulaştırmak için ŞİÖ İnsani Merkezi'nin Almatı şehrinde kurulmasını önerdi.

Bunun yanı sıra Tokayev, ŞİÖ üye ülkeleri liderlerine karşılıklı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pasaportlarını tanımaya çağırdı.

- RAHMAN'DAN AFGANİSTAN'DA KAPSAYICI HÜKÜMET KURULMASI ÇAĞRISI

Tacikistan Cumhurbaşkanı Rahman, Kabil'e siyasi sistemi dayatmanın öngörülemeyen sonuçlara yol açabileceğini belirtti.

ŞİÖ Dönem Başkanı Rahman, toplantıda Afganistan'daki gelişmeler bağlamında bölgesel güvenlik sorunlarını dile getirerek "Tacikistan yaklaşımına bağlı kalıyor ve Afganistan'da kapsayıcı bir hükümet kurulması çağrısında bulunuyor. Halkın görüşünü dikkate almadan herhangi bir siyasi sistemin Kabil'e dayatılması, öngörülemeyen sonuçlara yol açabilir." dedi.

Rahman, ülkesinin defalarca Birleşmiş Milletlerin de aralarında bulunduğu uluslararası toplumu ve kuruluşları Afganistan'a ve yaklaşık iki aydır tam abluka altında olan Pencşir eyaleti halkına acil yardım sağlamaya çağırdığını anımsattı.

Afganistan'daki durumun Orta Asya'daki durumu olumsuz etkileyebileceğini kaydeden Rahman, "Afganistan'dan kaynaklanan zorluk ve tehditlere karşı ŞİÖ ülkeleri güvenlik birimlerini iş birliklerini yoğunlaştırmak için ŞİÖ Bölgesel Terörle Mücadele Yapısı'nın faaliyetlerini güçlendirmeyi öneriyorum." dedi.

Rahman, ayrıca uluslararası terör, aşırılıkçılık, ayrılıkçılık, uyuşturucu kaçakçılığı ve siber suçlar da dahil olmak üzere sınır ötesi organize suçların ŞİÖ bölgesinde güvenliğe yönelik ana tehditler olmaya devam ettiğini vurguladı.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov da "20 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren ŞİÖ, somut sonuçlar ve önemli başarılar elde etti." dedi.

Caparov, ŞİÖ bölgesinde güvenlik ve istikrarı korumak için ortak çabalarla önemli çalışmalar elde ettiğini vurguladı ve bölgede güvenlik koridorunun oluşturulmasına özel dikkat gösterilmesi çağrısında bulundu.

Afganistan'daki son duruma işaret eden Caparov, ŞİÖ üye ülkelerine, saldırıları önlemek ve göç süreçlerini kontrol etmek için etkileşim stratejisini geliştirmeyi önerdi.

Cumhurbaşkanı Caparov, Çin-Kırgızistan-Özbekistan demir yolu inşaat projesini hızlıca uygulamaya geçirilmesinden yana olduklarını da sözlerine ekledi.

- MİRZİYOYEV, AFGANİSTAN KONUSUNDAKİ ENDİŞELERİNİ DİLE GETİRDİ

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Afganistan'daki gelişmelerden derin endişe duyduğunu belirterek "Günümüzde Afganistan'da yeni gerçeklik şekillendi, yeni güçler iktidara geldi. Bu, artık olup biten bir gerçek. Bu bağlamda, Afganistan'daki durumla ilgili olarak üzerinde anlaşmaya varılmış yaklaşımlar geliştirmek ve yeni hükümet yetkilileriyle diyalog geliştirmek, özellikle Afgan toplumunun tüm unsurlarının kamu yönetiminde geniş siyasi temsilini sağlamak, bölgede aşırıcılığın artmasını, radikal ideolojinin ihracatını ve Afganistan topraklarının komşu ülkelerde yıkıcı eylemler için kullanılmasını önlemek açısından önemli." dedi.

Mirziyoyev, Afganistan'da kadınlar ve azınlıklar da dahil olmak üzere halkın temel hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmesinin önemli olduğunu ifade ederek bu bağlamda, Afganistan'ın yabancı bankalardaki dondurulan devlet varlıklarına erişiminin değerlendirmesini önerdi.

Şevket Mirziyoyev, ayrıca çabaları pekiştirmek ve Afgan krizinin siyasi çözüm konularını etraflı şekilde tartışmak için gözlemci ülkeler ve diyalog ortaklarının da katılımıyla ŞİÖ-Afganistan formatında üst düzey toplantıların düzenlenmesini teklif etti ve bu toplantının ilkini Taşkent'te düzenlemeye hazır olduklarını belirtti.

ŞİÖ Dönem Başkanlığının Özbekistan'a geçeceğini anımsatan Mirziyoyev, bir sonraki ŞİÖ zirvesinin 15-16 Eylül 2022'de ülkesinde yapılacağını duyurdu.