Pezeşkiyan'ın Bakü ziyareti, İran-Azerbaycan ilişkilerinin normalleşmesi açısından önem taşıyor

Pezeşkiyan, yarın Azerbaycan'a resmi ziyaret gerçekleştirecek. İran'ın 4 eyalet valisi, milletvekilleri ve iş insanlarından oluşan 120 kişilik heyetin eşlik edeceği Pezeşkiyan, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'le görüşecek.

Ziyaret, 2. Karabağ Savaşı sonrasında yaşanan birtakım gelişmelerle iki ülke arasında bazen gerilimin yükseldiği, bazen de tarafların olumlu açıklamalarıyla gerilimin azaldığı ilişkilerin hangi yöne evrileceği hususunda önem taşıyor.

Azerbaycan-İran ilişkileri, 2. Karabağ Savaşı sonrasında Karabağ'daki sözde Ermeni rejiminin kontrolündeki topraklara İran'dan tırlar gönderilmesiyle gerildi. İran'ın sınırda tatbikatlar yapmaya başlaması ve İranlı yetkililerin "Azerbaycan İsrail'i bölgeye getirdi" şeklindeki iddiaları Azerbaycan yönetiminin tepkisini çekerken, İran'ın dini lideri Ali Hamaney'in Bakü ofisi kapatıldı. İran'ın tatbikatlarına yanıt olarak Azerbaycan özel kuvvetleri İran sınırında tatbikatlar yaptı.

Azerbaycan'ın anakarası ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni bağlayacak ve Ermenistan üzerinden geçecek Zengezur Koridoru diye isimlendirilen güzergaha İran'ın karşı çıkması da iki ülke ilişkilerinde gerilime neden oldu.

27 Ocak 2023'te Azerbaycan'ın Tahran Büyükelçiliğine yapılan silahlı saldırı iki ülke ilişkilerini durma noktasına getirdi. Büyükelçilik güvenlik amirinin yaşamını yitirdiği, 2 personelin yaralandığı saldırıyı "terör saldırısı" olarak nitelendiren Azerbaycan, büyükelçiliğini tahliye etti. İran, saldırının kişisel nedenlerle gerçekleştirildiğini açıkladı. Saldırgan çıkarıldığı mahkemede idama mahkum edildi fakat cezası henüz infaz edilmedi.

Saldırının akabinde Azerbaycan'da İran'ın casus ağına yönelik operasyonlar başlatıldı. Operasyonlarda, İran lehinde propaganda yaptıkları, İran istihbaratının verdiği görevleri yerine getirdikleri, bilgi aktardıkları iddia edilen çok sayıda kişi gözaltına alındı.

İran savaş uçaklarının sınırda uçuşlar yapması Bakü'de tepkilere neden olurken, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, vatandaşlarını İran'a seyahat etmemeleri konusunda uyardı.

Taraflar, ilerleyen süreçte ilişkileri normalleştirmek için mutabakat sağlarken, diplomatik girişimleri ve üst düzey temasları sürdürdü. İran'dan olumlu mesajlar ve güvenlik garantisi alan Azerbaycan, Tahran Büyükelçiliğini yeniden faaliyete geçirdi.

- EKONOMİK İLİŞKİLER SÜRDÜ

Azerbaycan ve İran, gerginliğe neden olan bazı konulara rağmen ekonomik ve ticari ilişkilerini sürdürdü.

Zengezur Koridoru hususunda Ermenistan'dan henüz olumlu yanıt alamayan Azerbaycan, ülkenin batı illeriyle Nahçıvan arasında İran üzerinden yeni yolun ve köprülerin yapımı konusunda anlaştı.

Yine Azerbaycan ve İran, Rusya ile birlikte Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru'nun geliştirilmesi için üçlü mutabakat zaptı imzaladı.

Aras Nehri üzerinde iki ülke tarafından ortaklaşa inşa edilen Kız Kalesi ve Hudaferin barajlarının açılışı yapıldı.

- ALİYEV VE PEZEŞKİYAN OLUMLU MESAJLAR VERDİ

Azerbaycan ziyareti öncesinde İran basınına açıklamalarda bulunan Pezeşkiyan, iki ülkenin bir bedenin uzuvları olduğunu söylemiş, son yıllardaki "yanlış anlaşılmalar" ve gerginliklerin giderilmesi gerektiğini belirtmişti.

Pezeşkiyan, devam eden ilişkilerin normalleşmesi süreciyle birlikte İran ile Azerbaycan arasındaki işbirliklerinde hızlı ve anlamlı bir artışa tanık olacaklarını kaydetmişti.

Ziyaretinin bu sürece ciddi katkı yapacağını aktaran Pezeşkiyan, Bakü'de yapacağı temasların ekonomi, ticaret, kültür, turizm ve siyaset alanlarında hükümet, özel sektör ve kamu sektörü arasındaki bağların derinleştirilmesi ve işbirliğinin genişletilmesi sürecini önemli ölçüde kolaylaştıracağını ve hızlandıracağını ifade etmişti.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise Pezeşkiyan'ın ziyaretinin ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve bölgesel süreçler açısından çok önemli olacağını söylemişti.

Aliyev, İran da dahil tüm komşularıyla iyi ilişkiler içerisinde bulunmak istediklerini belirterek, İran'la ekonomi, ulaştırma ve enerji alanlarında geniş ikili gündeme sahip olduklarını bildirmişti.

Cumhurbaşkanı Aliyev, Azerbaycan'ın Tahran Büyükelçiliğine yapılan saldırganın cezasının infaz edilmesini ve saldırının arkasındaki kişilerin tespit edilerek cezalandırılmasını beklediklerini vurgulamıştı.