'Madde bağımlılığında ergenlik dönemine dikkat!'

T.C. İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı, Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM) tarafından 2019 Türkiye Uyuşturu Raporu yayınlandı. Çarpıcı sonuçları ortaya koyan rapora göre uyuşturucuya başlama nedeni olarak merak duygusu ilk sırada yer alıyor. Uyuşturucu maddelerin yüzde 71,9 oranında arkadaş veya arkadaş çevresinden temin edildiği görülüyor. 

Yeşilay Genel Başkanı Prof. Dr. Mücahit Öztürk, “Maalesef uyuşturucu kullanımında yaş sınırı düşüyor. Çocuk-ergenlerde arkadaş ortamında kabul görebilme isteği, bağımlılık yapan maddelere duyulan merak, özendirici medya unsurları, ‘hayır’ diyememe, bağımlılık yapan maddeler hakkında bilgi eksikliği gibi sebeplerle gençler madde bağımlısı olabiliyor. Yeşilay Danışmanlık Merkezlerinde 16 olan alt yaş sınırımızı 12-13’e indirdik. Bir çocuğun ‘hayır’ diyebilmesi kendini koruyabilmesi için belki de en önemli becerisidir. Şunu da unutmamak gerekir ki, ergen bir çocuk kendisini kabul ettirmeyi yetişkinlere göre daha fazla önemseyebilir, bu sebeple arkadaşlarına ‘hayır’ demekte zorlanabilir. Gördüğü bir zorbalık varsa bunu gerekli yerlere bildirmekten kaçınabilir. Bu gibi durumların önüne geçmek için öncelikle çocuğa sizin için onun ne kadar değerli olduğunu ve kendisini koruması için yapabileceklerini açıkça anlatmak işe yarayabilir.” şeklinde uyarılarda bulundu. 

Çocuk ‘hayır’ demeyi bilmeli 

Ergenlerin en fazla etkisinde kaldıkları çevre, arkadaş grupları. Bu grupların da bireyin kendini uymak zorunda hissettiği gruba özgü davranış biçimleri ve kuralları bulunur. “Çocuklara hem aile hem okul programları içinde güvenli arkadaşlık ayrımını yapmaları, arkadaşlık kurma ve arkadaşlığı sürdürme becerileri edinmeleri, olumlu ve olumsuz akran etkisi arasındaki farkı anlamaları, akran baskılarını tanımaları öğretilmeli. Bağımlılıklara karşı önleyici çalışmaların en önemli adımı ise ‘hayır deme’ becerisini kazanmalarını sağlamak.” diyen Prof. Öztürk, yapılan araştırmalar neticesinde ergenlik döneminde alkole veya maddeye olan merak, eğilim, özendirme, deneme ve devam ettirme gibi davranışlar arkadaş çevresinin ergen için belirleyici olduğunu söylüyor. “Aile çocuğun gelişim ve tüm sosyal hayatında kilit nokta. Aile doğru bilgilere sahip olmalı; çocuğun ne yaptığı, nereye gittiği, bilgisayarda ne kadar vakit geçirdiği, internette neler yaptığı, arkadaş durumunu, sosyal medyadaki arkadaş listesini takip etmeli” şeklinde konuşan Öztürk, ebeveynin çocuğuyla arkadaş değil, bir anne baba olarak konuşması gerektiğinin altını çiziyor. 

Baskı yapmadan kontrol edilmeli 

Ebeveynin tutumu bağımlılıklar konusunda büyük önem arz ediyor. Bağımlılıkta kişilerin aileleri ile yaşadıkları sorunlar, arkadaş grupları, ergenlikte karşılaşılan problemleri tetikleyici unsurlar olarak ortaya çıkabiliyor. Kişilerin sorunlar karşısında kaçış olarak gördükleri durumlarla yüzleşmek yerine, onu rahatlatacağını ve yaşadığı durumu unutturacağını düşündükleri madde ile tanışarak kullanımlara yöneldikleri görülüyor. Bu durumda ailelerin çocuklara olan davranışlarının önemine dikkat çeken Öztürk, “Ebeveynin en önemli görevlerinden biri, çocuklarının sorumluluk duygusu kazanmalarını sağlamak ve kendilerini zarar verici davranışlardan korumayı öğrenmelerini desteklemek. Ebeveynin kişisel bakım, genel sağlık, doğru beslenme, düzenli yaşam ve uyku, düzenli egzersiz gibi temel alışkanlıkları çocuğuna zamanında kazandırması, kişinin yetişkin hayatta zararlı alışkanlıklardan uzak durmasını kolaylaştırır. Ailenin görevi, çocuğun ihtiyaç ve taleplerine uygun bir disiplin sistemi kurmak, baskıdan kaçınmak ancak kararlı ve tutarlı bir disiplinle davranarak sınırları belirlemek, çocuğa kendini ifade edebileceği güvenli bir ortam sağlamak. 

Yapılan araştırmalar, ebeveynlerin çok katı kurallar koyduklarında da, çocuklarını hiç kural koymadan büyüttüklerinde de çocuklarının ileriki yaşlarda madde kullanımı riskini arttırdıklarını göstermekte. Ayrıca davranış kontrol sorunu yani dürtüselliği olan çocuklar her türlü bağımlılık açıdan riskli grubu oluştururlar.” diyor.

Ailenin madde kullanan kişilere yardımcı olabilmesi için empati kurması ve tartışmadan kaçması gerektiğini vurgulayan Öztürk, şu uyarılarda bulunuyor: “Karşımızdaki kişinin değişmesine yardımcı olmak için atmamız gereken ilk adımın, değişim için ona iyi davranılan ortamı oluşturmak olduğunu bilmeliyiz. İyi davranmak, alkol ve madde kullanan kişinin her istediğine ‘evet’ deyip göz yumulması olarak değerlendirilmemeli.”