Neden Çinli firmalar Türkiye'ye yatırım yapıyor?

Çin'in Türkiye yaptığı yatırımların temel sebepleri arasında AB'ye yakınlık ve Türkiye'nin potansiyelinden daha fazla yararlanma öne çıkıyor. Fakat dış ticaret açığının 40 milyar dolara ulaşmış olması uzun vadeli bir yatırım stratejisine ihtiyaç duyulduğuna işaret ediyor.

Dr. Deniz İstikbal/ Medipol Üniversitesi

Çinli firmalar dünyanın farklı coğrafyalarına yatırımlar yapıyor. En fazla öne çıkan bölgeler arasında Afrika başta gelirken, Çinliler neredeyse dünyanın her ülkesine yatırım yapmış vaziyette. Güncel rakamlara göre 2,5 trilyon dolarlık hacme ulaşan Çin yatırımları enerji, ulaşım, imalat sanayi ve altyapı gibi farklı alanlarda yoğunlaşıyor. Gelişmiş ülkeler en fazla yatırım yapılan aktörlerin başında gelirken ABD, Kanada ve Avusturalya öne çıkıyor. En fazla yatırım yapılan sektörler Çin imalat sanayiinin ihtiyaç duyduğu alanlarda da ciddi anlamda kümelenmiş gibi duruyor. 1990'ların başlarında daha fazla yurtdışına yatırım yapmaya başlayan Çinli yatırımcılar yıllık 2 milyar dolarlık yatırım kapasitesinde iken günümüzde 140 milyar dolara ulaştılar. 2023'te 140 milyar dolara erişen yurtdışı yatırımları geçen yıllara göre artış eğilimini sürdürüyor. 2024'te de benzer bir tablo söz konusu. Açıklanan rakamlar 62 milyar dolarlık yatırım rakamına işaret ederken sene sonunda yatırım hacmi 150 milyar dolara yaklaşabilir. Bu yıl en fazla yatırım yapılan ülkeler ise şu şekilde; Suudi Arabistan, Angola, Endonezya, Birleşik Krallık, Malezya, Pakistan ve Kazakistan.

En büyük yatırım ulaşım sektöründe

Son yıllarda Çinli firmaların Türkiye yatırımları daha fazla öne çıktı. Yüksek düzeyli miktarlarla Türkiye'ye yatırım yapmaya başlayan firmalar günümüzde 18,7 milyar dolarlık yatırım ve proje hacmine ulaştır. Özellikle enerji sektöründe faaliyet gösteren Çinli firmalar 10,25 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirdi. Harbin Electric, China Electronics Technology, AVIC, PowerChina ve Dongfang Electric gibi firmalar enerji yatırımlarında başı çekiyor. Çinli şirketlerin diğer bir yatırım yaptığı sektör ulaşım. 1,39 milyar dolarlık yatırım ve proje hacmiyle Çinli firmalar özellikle hızlı tren hatlarına finansman sağlıyor. Ulaşım sektörünü 1,32 milyar dolarlık yatırımla kimya ve eczacılık izliyor. Emlak ve inşaat (1,15 milyar dolar), demir ve çelik (1,69 milyar dolar), lojistik (920 milyon dolar), bankacılık ve finans (430 milyon dolar) ve teknoloji (100 milyon dolar) Çinli firmaların diğer yatırım yaptığı sektörler. Ayrıca Huawei'nin en büyük ikinci AR-GE merkezinin Türkiye'de yer alması da büyük önem taşıyor. Küresel telefon ve iletişim sektöründe Batılı ülkelerle rekabet halinde olan şirket Türkiye'ye know-how konusunda ciddi kazanımlar sağlıyor.

Türkiye yeni nesil araçlara öncülük edecek

Türkiye'ye yatırım yapan bir diğer Çinli firma son dönemde isminden sıklıkla söz ettiren BYD. Dünya otomotiv sektörünün öncülerinden biri olan BYD elektrikli araçlarda öne çıkıyor. Yıllık 150 bin araç üretim kapasitesini içerecek şekilde Türkiye'ye 1 milyar dolarlık yatırım yapması planlanan şirketin farklı Çinli firmaları da ülkeye çekmesi bekleniyor. Dünyanın en büyük 13. otomotiv üretim merkezi olan Türkiye'nin 1,5 milyonluk üretim kapasitesini mevcut yatırımlarla artırması ve yeni nesil araçlara öncülük etmesi hedefleniyor. Ayrıca Çin geçmiş yıllarda yaptığı otomotiv sektör yatırımlarıyla dünyanın en büyük araç üretim üssü haline geldi. Yıllık üretim kapasitesi 30 milyonu aşan ülke Avrupa ülkelerinin toplamından daha fazla aracı dünya piyasalarına sunuyor. Alman, Japon, Amerikan ve Kore araçları üretim sayısı açısından Çin'in ardına düşmüş gibi görünüyor. Türkiye'ye yapılacak olan yatırımlara bu açıdan yaklaşıldığında Çinli firmalar ülkeye yapacakları yatırımlarla Avrupalı devlerle rekabet gücünde avantaj sahibi olacak. AB gümrük birliği içerisindeki bir ülkede üretim ve ihracat yapmak Çinli firmalara karşı olan ticari kısıtlamaların hafiflemesi de yardımcı olacak.

2023'te Türkiye Çin'den 43 milyar dolar ithalat yaparken 3 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Oluşan 40 milyar dolarlık açığın kapanması veya azaltılması için Çinli firmaların yatırımları önem taşıyor. 2023'te Türkiye Çin'den 2,41 milyar dolarlık araç ithal etti. İlerleyen dönemde daha fazla Çinli otomotiv firmasının Türkiye'ye gelmesiyle mevcut rakam azalma gösterebilir. Fakat diğer sektörlerde oluşan ithalat talebi çok yüksek düzeylere erişmiş vaziyette. En büyük ithal kalemlerine yakından bakıldığında elektrikli makine (11,66 milyar dolar), mekanik cihazlar (10,45 milyar dolar), demir ve çelik (3,25 milyar dolar), kimyasal ürünler (2,25 milyar dolar) ve optik türevleri (1,07 milyar dolar) öne çıkıyor. Mevcut sektörlerde yüksek düzeyli Türkiye aleyhine dış ticaret açığı bulunuyor. Toplam dış ticaret açığının 105 milyar dolar olduğu göz önüne alındığında Çin lehine olan durum daha net anlaşılabilir. Çinli firmaların Türkiye yatırımları bu açıdan önem taşıyor. Çin'den gelecek olan firmalar dış ticaret açığının azalmasına yardımcı olurken ülke genelinde istihdam ve üretime katkı sağlayacaklar.

Turizm potansiyeli

Çinli turistler, 2023'te 196 milyar dolarlık harcama gerçekleştirerek en fazla turizm harcaması yapan grup oldu. Genişleyen orta kesim turizm harcamalarını artırırken Avrupa Çinli turistler için önemli bir destinasyon oldu. Fakat Türkiye'ye gelen Çinli turist sayısı 250 bin civarında bulunuyor. Rusya, Almanya ve İngiltere gibi ülkelere kıyasla Çinli turist sayısı gerçek potansiyeli yansıtmıyor. Bu alanda dış ticarette olduğu gibi ek önlemlere ve iş birliklerine ihtiyaç olduğunu söylemek mümkün. Ayrıca Çinli ve Türk firmaların ortak girişimlere yer vermesi ve farklı ülkelerde yatırımlar yapması da gündemde tutulmalı.

Çinli firmaların Türkiye'ye karşı olan ilgisinde meydana gelen artışın son dönemde işleme alınan reformlarla yakından ilgisi bulunuyor. Türkiye yatırım ortamını iyileştirmek ve daha fazla yatırım çekmek için bir dizi önlem gerçekleştirdi. Alınan önlemlerin başında fiyat istikrarına odaklanılması ve kredi notlarını yukarıya taşıyacak uygulamalar yer alıyor. Türkiye'nin kredi notunun tekrar yatırım yapılabilir seviyeye çıkması için zaman gerektiği bir gerçek fakat ülkelerin Türkiye ilgisinde artış yaşanıyor. Bu artışın bir yansıması olarak 2024 yılı içerisinde 15 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım bekleniyor. 2023 yılı baz yıl olarak alındığında Türkiye toplam 266 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım çekti ve 80 bine yakın yabancı firma ülkeye yatırım yaptı. 2028'de mevcut yatırımların 400 milyar dolara yaklaşması hedefleniyor. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için Türkiye'ye yıllık ortalama 25 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım gelmesi gerekiyor. Ülkeye en fazla yatırım yapan ülkeler Avrupalı aktörler olurken Asya ülkeleri toplam yatırımlar içerinde büyük bir alan kapsamıyor. Yeniden Asya Girişimi bu açıdan önem taşıyor. Eğer Türkiye daha fazla yatırımcı çekecek ise Çin, Japonya, Güney Kore, Hindistan, Singapur ve diğer aktörlerden yatırım almalı. Çin'den başlayan yatırımlara bu perspektifle yaklaşıldığında neden önem taşıdığı daha iyi analiz edilebilir.

Sonuç olarak Çinli firmalar Türkiye'ye daha fazla yatırım yapabilirler. Bu yatırımların temel sebepleri arasında AB'ye yakınlık ve Türkiye'nin potansiyelinden daha fazla yararlanma gösterilebilir. Fakat dış ticaret açığının 40 milyar dolara ulaşmış olması uzun vadeli bir yatırım stratejisine ihtiyaç olduğuna işaret ediyor.

[email protected]