Çarpan etki

Teknoloji Geliştirme Bölgesi sayısı Mart 2024 itibariyle 101 olarak gerçekleşti. Bunlardan 89'u faaliyetlerine devam ederken, 12'sinin altyapı çalışmaları sürmekte. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri'nde faaliyet gösteren 10 bin 420 firmanın ve 111 bin 77 çalışanın katkısı ile toplamda 459 milyar TL tutarında satış ve 10,6 milyar dolar tutarında ihracat gerçekleştirildi.

Dr. Hülya Bulut/ Yazar

Şu içinde yaşadığımız, her an her şeyin olası ve sarmal bir hal alabildiği belirsizlikler çağının kendine özgü dinamikleri, yerel ve uluslararası yatırımcıların paraların artık çok daha kıymetli ve akıllı hale getirdi. Bu nedenle yatırımcılar tam da, risk algısı ve her türlü değişime karşı uyum yeteneği gelişmiş, yenilikçi ve sürdürülebilirlik odaklı KOBİ'lere, girişimcilere ve startup'lara odaklanmışken, yaşanan krizlerden her defasında öğrenerek ve güçlenerek çıkan Türk girişimcilik ve inovasyon ekosistemi de daha agile (çevik) bir yapıya kavuşmuş oldu.

Yükselen ekosistem

Türkiye, 36 milyar Euro tutarındaki işletme değeri, 6 Unicorn ve 1 Decacorn'u ile MENA (Middle East and North Africa) ülkeleri arasında 2023 yılı itibarıyla üçüncü büyük girişimcilik ekosistemine sahip olan ve bu alanda en hızlı büyüyen ülke olarak öne çıktı. VC (Venture Capital) yatırımları bakımından EMEA (Europe, the Middle East and Africa) ülkeleri arasında ilk 15'e girdi. Yani; İngiltere, Fransa, Almanya, İsrail, İsveç, İsviçre, Hollanda, İspanya, Suudi Arabistan, Danimarka, Norveç, İtalya, İrlanda ve Belçika ile aynı ligde yer aldı. VC yatırımlarının yarıştığı şehirler arasında yer alan İstanbul ise, ilk 10 EMEA şehirleri arasında boy göstererek Londra, Stokholm, Paris, Tel Aviv, Berlin, Münih, Amsterdam, Cambridge, Grenoble ile aynı kategoride ipi göğüsledi. Tabii, İstanbul'un potansiyeli çok daha yukarıda bir konumda olmayı hak ediyor.

Bu bağlamda 2024, Türk Startup Ekosistemi için hem miktar ve kalite, hem de çeşitlilik bakımından oldukça heyecan verici ve önemli bir yıl olarak dikkat çekmekte. Startup Centrum verilerine göre; 2024 yılı ilk çeyrek dönemi itibarıyla 72 yatırım turunun 71'inde yatırım alan ve yapay zeka, makine öğrenimi, veri, siber güvenlik, oyun, e-ticaret, sağlık ve biyoteknoloji gibi alanlarda faaliyet gösteren Türk tekno girişimlerinin aldığı toplam yatırım miktarı 133,6 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylece, mega turlar (100 M$) hariç, 2023'teki yatırım miktarının yüzde 43'üne 2024'ün ilk 3 ayında ulaşıldı.

Etkin kamu politikaları

Hiç kuşkusuz ki, bu başarılı sonuçların elde edilmesinde T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın geliştirdiği ve uyguladığı etkin kamu politikalarının, samimi çabaların ve katkıların çok büyük payı var:

06.07.2001 tarih ve 24454 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren '4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu' ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Araştırma Geliştirme (AR-GE) Merkez veya Enstitüleri, Teknoloji Transfer Ofisleri, İhtisas Teknoloji Geliştirme Bölgeleri hayata geçirildi. Mesela, Teknoloji Geliştirme Bölgesi sayısı Mart 2024 itibariyle 101 olarak gerçekleşti. Bunlardan 89'u faaliyetlerine devam ederken, 12'sinin altyapı çalışmaları sürmekte. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri'nde faaliyet gösteren 10.420 firmanın ve 111.077 çalışanın katkısı ile toplamda 459 milyar TL tutarında satış ve 10,6 milyar dolar tutarında ihracat gerçekleştirildi.

12.03.2008 tarih ve 26814 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren '5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun' ile Türkiye'de AR-GE ve inovasyon kültürünü benimsemiş yeni ürün ve teknolojiler geliştirme yeteneği bulunan şirketlere çeşitli vergi avantajları (AR-GE indirimleri) sağlandı. Ayrıca, TÜBİTAK ve diğer kurumlardan Ar-Ge proje desteği alınmasının kriterleri belirlendi. Nisan 2024 itibarıyla, 1.307 AR-GE merkezi, 83.814 çalışanıyla 63.112 projeyi tamamlamış ve 13.807 projeye de devam eder durumda.

Ayrıca, TÜBİTAK tarafından girişimcilik ekosistemini desteklemek amacıyla hayata geçirilen BİGG-1512 hibe programı 2023 itibarıyla yerini 1812-TÜBİTAK Yatırım Tabanlı Girişimcilik Destek Programı'na (BİGG Yatırım Programı) bıraktı. Bu program, TÜBİTAK BİGG Fonu tarafından 'Mükemmeliyet Mührü' kazanan girişimlere yüzde 3 hisse karşılığında 900.000 TL tutarında yatırım yapan ve 8 milyon dolarlık bir kaynağa sahip bu fon Türkiye Kalkınma Fonu bünyesinde oluşturuldu.

Ek olarak, yüksek teknoloji ürünlerin ticarileşmesi ve bu ürünlere yönelik yatırımın arttırılması ve hızlandırılmasını amaçlayan Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı kapsamında Bakanlık ve işletmeler arasında 26 ilde toplam 204 proje ile sözleşmenin imzalandığını, 204 projeden 113'ünün tamamlandığını ve işletmelere toplam 77,6 milyon TL. tutarında makine ve teçhizat desteği sağlandığını belirtmek gerekir.

Bir Avrupa Birliği projesi: SMARTNET

Gelelim, kamunun çok önemli projelerinden birine daha:

Teknoloji Transferinde Akıllı Ağ ve Huni Modeli ile Ticarileştirme Projesi olan SMARTNET Projesi, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti mali iş birliği kapsamında finanse edilen ve T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen Rekabetçi Sektörler Programı kapsamında yer alan yapay zeka temelli bir Avrupa Birliği projesi. Bu proje, Yıldız Teknik Üniversitesi öncülüğünde Gebze Teknik Üniversitesi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi ortaklığıyla yürütülmekte.

SMARTNET Ar-Ge ve inovasyona yönelik projeler vasıtasıyla dış ticaret açığını azaltmayı ve verimliliği arttırarak Türkiye'nin rekabet gücünü arttırmayı amaçlıyor. Bunu da, teknoloji transfer eden aracı kuruluşlar arasındaki ağı geliştirerek ve girişimcilerin teknoloji odaklı iş fikirlerinin ticarileşmesini sağlayarak gerçekleştirmeyi hedefliyor. Ayrıca, teknoloji transfer arayüzleri arasında iş birliğinin geliştirilmesiyle Türkiye'nin fikri mülkiyet haklarını, teknoloji ürünlerini, hizmet kapasitesini, ticarileşme ve ihracat potansiyelini artırmayı önceliyor.

Otağ-ı Hümayun'da anlamlı lansman

SMARTNET Projesinin lansmanı 30 Nisan 2024 tarihinde Yıldız Teknik Üniversitesi'nde düzenlendi. YTÜ'nün o yemyeşil ve güzelim florasını takip ederken çok anlamlı ve derin bir felsefeyi barındıran, adeta ince ince dokunmuş bir geleneği yansıtan bilgelik yolunu yürüdükten sonra karşınıza çıkan yapı ise müthiş: Otağ-ı Hümayun. İşte proje lansmanının gerçekleştiği o eşsiz tarihi yapı! Dönemin padişahı orduyu, saray yerine onun adına kurulmuş olan ve sarayı aratmayan bu otağlardan da yönetirmiş.

30 Nisan 2024 tarihinde düzenlenen SMARTNET lansman etkinliğine Yıldız Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Tamer Yılmaz, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Türkay Dereli, SMARTNET Projesi Ekip Lideri Ufuk Batum, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İşler Genel Müdürlüğü Proje Yönetim Dairesinde Koordinatör Süleyman Alata'nın yanı sıra teknoloji girişimleri, startup'lar, KOBİ'ler, teknoloji ara yüzleri, akademisyenler, eğitmenler, mentorlar ve ilgili kurum temsilcileri katıldı.

Liderlik, samimiyet ve tam destek

Prof. Dr. Tamer Yılmaz, konusuna hakim bir akademisyen olmasının yanısıra her daim sahada olan, enerjisiyle, coşkusuyla, iletişim gücüyle gerçekten sıradışı liderlik örneği sergileyen bir rektör. Tam bir icracı. Tamer Hoca, çevreci kampüsler liginde dünyada 63'üncü, yani dünyanın ilk 100 üniversitesi arasında bulunan, ama ilk 10'a girmeyi hedefleyen, YÖK sıralamalarında en üstlere oynayan, teknoparkı son 3 yılın en yüksek performansını sergileyen Yıldız Teknik Üniversitesi'nin oldukça başarılı ve sıradışı en tepedeki ismi...Rektör hocanın da ifade ettiği üzere, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Zeynep Işık ise SMARTNET'in 2017 yılında kurgulanmasından, proje haline getirilmesinden bu yana kesintisiz bir şekilde bu zamana kadar projenin uygulanmasına emek veren bir isim olarak öne çıkıyor.

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın desteğiyle rekabetçi sektörlerden yaklaşık 2,5 milyon Euro bütçeli ve 36 ay süreli SMARTNET Projesinin Türkiye üniversiteleri için ne anlama geldiğini anlatırken Rektör Prof. Dr. Tamer Yılmaz'ın gözlerindeki ışıltı görülmeye değerdi gerçekten:

'Bu projenin amacı, Türkiye'deki teknoparkların, teknoloji transfer merkezlerinin birbirleriyle konuşmasını sağlamak ve bir ağ oluşturmak. Bir üniversitenin herhangi bir yerindeki girişimciden, başka bir yerdeki girişim sermayesi fonu haberdar olabilecek veya bir mentorla bir girişimci akıllı ağ vasıtasıyla buluşabilecek.SMARTNET yapay zeka temelli bir proje olduğundan, yaptığı uygulamaları geliştirme özelliğine sahip. Türkiye'deki tüm girişimciler bir huni modeliyle İstanbul'a yönlendirilir ve hızlandırılır. Buradan da Avrupa ekosistemine götürülür. Avrupa ekosistemine götürme çabası, Avrupa'daki Londra, Paris, Berlin, Amsterdam gibi girişim sermayesi fonlarının bol olduğu birkaç tane merkezin Türkiye'deki girişimcilere de erişmek istemesi. SMARTNET projesi ile Türk startup ve girişimcilerinin Avrupa ekosistemine erişmesi mümkün olacak. Bu bakımdan ilk etapta en başarılı girişimler Berlin yolcusu!'

Hasan Kalyoncu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Türkay Dereli samimi ve içten tutumu ile Gaziantep'in önemine değinirken, AR-GE ekosisteminin kalbinde yer alan bir şehrin üniversitesi olarak projeye katkı sağlamaktan memnuniyet duyduklarını ifade etti. T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İşler Genel Müdürlüğü Proje Yönetim Dairesinde Koordinatör Süleyman Alata da, Bakanlığın projeye desteğinin tam olduğunu ve gayet başarılı bir şekilde ilerleyen sürecin gelişiminden memnuniyet duyduklarını ifade etti.

Ekip liderinin vurgusu

SMARTNET Projesi Ekip Lideri Ufuk Batum ise şunları ifade etti:

'Türkiye, sanayisi, ekonomisi ve teknolojisiyle gelişmiş ülkeleri yakalamaya çalışıyor. Bu konuda son 20 yılda teknoparklar, AR-GE merkezleri, üniversite sanayi iş birliği, tekno girişimcilik gibi konular sıklıkla gündemimizde yer alıyor. Bu proje tam da bu mesafeyi kapatma noktasında doğru yere oturuyor. SMARTNETkapsamında nitelikli girişimleri alıp seçiyor ve ticarileştirme, uluslararası pazarlara açma noktasında onlara destek veriyoruz. Hızlandırma programı yapıyoruz. Burada nitelikli eğitimler ve mentorlukların ardından, startup'ları akıllı sermaye dediğimiz 'smart capital' ile beraber sıçratmak ve onlara yatırım çekerek küresel pazarlara açılmalarını mümkün kılmak için gayret gösteriyoruz. Çünkü artık Türkiye'deki akıllı KOBİ'lerin, girişimlerin, startup'ların hemen hepsi fark ediyor ki sadece Türkiye'de bir pazara hizmet etmek büyüme için yeterli olmuyor. Yatırımcının ilgisini de çok fazla çekmeyebiliyor. Üç yıllık proje süremizin ikinci yılını tamamlamak üzereyiz ve üçüncü yılda da çok önemli çıktılar elde edeceğiz. Yani ticarileşen şirketler, yeni ürün ve hizmetler, ihracattan elde edilen döviz gelirleri söz konusu olacak.

Ayrıca, Türkiye'de bugün yaklaşık 25.000 startup var. Bunların 2024 yılı itibarıyla bugünkü işletme değerleri 40 milyar Euro civarında. Türkiye'nin amacı, startup sayısını 100.000'e çıkartmak ve bunların piyasa değerini 100 milyar Euro'ya ulaştırmak. Tahmin ediyorum ki, 2030 yılına giderken mevcut Unicorn sayılarımızı yani milyar dolar piyasa değeri olan şirket sayımızı rahatlıkla 20-25'e çıkartacağız. SMARTNET Projesi, işte tam da buraya oturuyor ve Türkiye'nin hedeflerine ulaşmasına önemli bir katkı sunuyor.'

Son söz olarak

Bir vatandaş olarak lansmana katıldığımda gerçekten keyif aldım. Ülkem adına çok gurur duydum. Bu tarz nitelikli ve başarılı projelerde emeği geçen herkese içtenlikle teşekkür ederim.