1 Mayıs ve Covid-19 mücadelesi veren emekçiler

İş yerlerinde üretimi sürdüren işçiler, memurlar ve tüm çalışanlar, hastanelerde hayatı korumak için gayret edenler, zor zamanlarda muhtaçların ihtiyaçlarını giderenler, hayatını alın teriyle sürdüren onurlu tüm emekçiler 1 Mayıs'ınız kutlu olsun.

Tarkan Zengin/ Yazar

Kaç aç varsa hepsi ben
Kaç hasta varsa hepsi ben
Kaç liman önlerinde dönen
İşsiz hamal hepsi ben

Sezai Karakoç

Evrensel niteliği olan 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü, Covid-19 salgınıyla evrensel mücadelenin sürdürüldüğü bir döneme denk geldi. Dünyanın neredeyse her yerinde kutlanan 1 Mayıs bu yıl salgın nedeniyle alanlarda kutlanamayacak. Salgın nedeniyle değişen bazı alışkanlıkların 1 Mayıs etkinliklerini de değiştirdiğini görüyoruz. İşçi ve memur konfederasyonları genellikle dijital ortamlardan emekçilerin sesini duyurmaya çalışacak. Türk-İş Konfederasyonu “Alanlarda olamasak da Türkiye’nin her yerindeyiz, Biz biriz” sloganıyla emekçilere seslenecek. Hak-İş “Dijital platformlardan ve ekranlardan” 1 Mayıs etkinliklerini yürütecek. Memur-Sen ise uluslararası online konferansla 7 kıtadan emek örgütlerinin katılımıyla “Pandemi Sonrası Çalışma Hayatını” masaya yatırıyor. Diğer işçi ve memur konfederasyonları da dijital platformlardan 1 Mayıs etkinlikleri yapacak. 1 Mayıs 1886'da Amerika’da işçilerin, günde 12 saat, haftada 6 gün olan çalışma süresinin, günlük 8 saate indirilmesi talebiyle iş bırakmaları sonucu meydana gelen olaylarda polisler ve işçiler hayatlarını kaybetmişlerdi. O gün yaşananlar nedeniyle evrensel nitelik kazanan 1 Mayıs Amerika’da doğmuş olmasına rağmen, ABD’de Emek Günü, Eylül’ün ilk pazartesi günü resmi olarak kutlanmaktadır.

1 Mayıs ile ilgili ilkler

1 Mayıs, yasaklı zamanlar dışında bu yıl ilk defa alanlarda kutlanamayacak. Bizde ilk 1 Mayıs 1909’da Osmanlı döneminde Üsküp’te kutlanmış. İstanbul’da ise ilk 1 Mayıs 1910’da kutlanmış. Cumhuriyet ilan edildikten sonra 1924’teki ilk 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı. İnönü Hükümeti tarafından 1925’de çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu ile emekçi bayramını kutlamak çok daha zorlaşıyor. 1925’te kapağında “Bütün Dünya İşçileri Birleşiniz” yazan 1 Mayıs broşürünü yayınlayan derginin yöneticileri ile Amele Teali Cemiyeti yöneticileri tutuklanıyor. İstiklal Mahkemelerinde yargılanıp 7 ila 15 yıl hapis cezası verilenler arasında Nazım Hikmet de var. Tek parti dönemi boyunca 1 Mayıs kutlamaları yasaktı. Merhum Menderes’le birlikte 1 Mayıs, 1951’de yarım ücretli, 1956’da tam ücretli tatil yapılmıştır. 1 Mayıs 1960 tarihinde radyodan işçilerin 1 Mayıs’ını tebrik eden ilk Başbakan rahmetli Adnan Menderes olmuştur. 27 Mayıs 1960 darbesinden 1975 yılına kadar toplu kutlamalar yapılamadı. Darbe sonrası ilk kitlesel kutlama 1976 yılında yapıldı. Kanlı 1 Mayıs olarak bilinen 1977 yılında ise 34 kişi katledildi (DİSK’e göre 36 kişi). 1979’da İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları yeniden yasaklandı. 12 Eylül darbesiyle yasaklanan kutlamalar Rahmetli Özal’la birlikte açık alanlarda kutlanmaya başlandı. 2009’da Erdoğan Başbakanlığındaki AK Parti Hükümeti tarafından 1 Mayıs resmi tatil ilan edildi. Ülkemizde 1 Mayıs, resmi tatiller arasına girdiği 2009 yılından itibaren 12 yıldır ücretli tatil kapsamındadır.

Salgının emekçilere etkileri

Dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgını özellikle ücretleriyle geçinmek zorunda olan geniş emekçi kitlelerin hayatlarını etkiliyor. Covid-19 mücadelesinde en önde mücadele eden emekçiler salgından en çok etkilenen kitle olarak karşımıza çıkıyor. Ekonomide arz şoku ve talep şoku gibi bir sorun yaşanıyor. Bir taraftan üretim azalıyor diğer taraftan da satın alma gücü azalıyor. Ülkeler büyüme hedeflerini aşağı doğru revize ediyor. Bunun hem dünya hem de Türkiye iş gücü piyasalarına kısa ve uzun vadeli etkileri olacaktır. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre Covid-19 salgını nedeniyle işletmelerin tam veya kısmi olarak kapatılması dünyadaki 3 milyar 300 bin çalışanın yüzde 81’ini yani 2 milyar 700 bin çalışanı etkiliyor. ILO, salgının en fazla konaklama, restoran hizmetleri, gayrimenkul, imalat, toptan ve perakende ticaret ve motorlu araç bakım onarımı gibi sektörleri etkileyeceğini söylüyor.

Salgın nedeniyle ortaya çıkan olumsuz ekonomik ve sosyal etkileri giderecek tedbirler almak hem salgın sırasında hem de sonrasında son derece önemli. Ülkemiz için bu tedbirler daha da önemli. Çünkü işsizlik oranlarının artması ekonomik ve sosyal açıdan mühim riskler taşıyor. Bu çerçevede Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı kısa çalışma ödeneği, işten çıkarmaların yasaklanması ve aldığı diğer tedbirler ile çok sayıda işyerinin kapanmasını ve yüksek oranda işçinin işten çıkarılmalarını kısa vadede önledi. Kayıt dışı çalışanların ve gündelikçilerin gelir kaybına uğramaları nedeniyle mağduriyetleri var. Ekonomik daralma dönemlerinin hasarlarını kalıcı hale getirmemek için kısa ve uzun vadeli politikalar uygulamak gerekir. Durgunluk sonrası kapanan her işyeri yeniden açılmayabiliyor. İşsiz kalan her işçi de iş bulamayabiliyor. Bazı sektörler daralırken bazıları genişleyebiliyor. Bu bakımdan bu dönemde en fazla üzerinde durmamız gereken konu faaliyetleri geçici olarak durdurulan işyerlerinin kapanmasını engellemektir. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın hazırladığı çeşitli paketlerle birçok firmanın kapanması önlendi. Pandemi sonrası firma kapanmalarını önleyecek uzun vadeli ve yeni politikaların geliştirilmesi son derece önemlidir.

Sorunları dayanışmayla çözeriz

1 Mayıs vesilesiyle içinde bulunduğumuz salgın dönemini de dikkate alarak işçi-işveren, çalışan-çalıştıran ilişkisini yeniden düşünmenin zamanıdır. Yıllardır işverenlerin servetlerini artıran emekçilere zor zamanda sahip çıkmaları gerekir. Çalışanların oluşturduğu serveti zor zamanlarda onlarla paylaşmaları gerekir. Unutulmamalıdır ki yıllardır işyerlerinde kendisine kazandıran işçisini işler azalsa da işten çıkarmayan ve ücretini ödemeye devam işverenler son tahlilde kazanacaktır. Ekmeğini işçisiyle paylaşanlar kazanacaktır. Dayanışmayla salgını da ortaya çıkardığı olumsuz etkileri de birlikte yenebiliriz.

Bu sıkıntılı dönemi ancak toplumsal dayanışmayla aşabiliriz. Bazı kesimler kriz dönemlerini ideolojik amaçları için kullanmak isteseler de genel itibariyle toplumsal dayanışmanın çok sayıda güzel örneklerini yaşıyoruz. Bu kriz dönemlerinde fırsatçılık yaparak millete korku salmaya çalışan, devlet kapasitesini zaafa uğramış olarak göstermeye çalışan ve sadece muhalefet etmek adına içeriği boş olan eleştiriler getiren muhterisleri de görüyoruz. Salgınla mücadeleye canları pahasına katkı vermek isteyen geniş kitleleri de görüyoruz. İşte o geniş emekçi kitleleri 1 Mayıs emekçi ve dayanışma gününde en fazla hatırlanması gerekenler kişilerdir.

Canları pahasına mücadele eden sağlık çalışanları, ülkemizin asayişi için gece gündüz çalışan emniyet ve güvenlik güçleri, hizmetlerin aksamaması için enerjide, yollarda, savunmada, tarımda, ormanda, madenlerde, barajlarda çalışan kamu işçileri 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. Tedarik zincirinin bozulmaması için mesai kavramını gözetmeden OSB’lerde ve fabrikalarda çalışan işçiler, ulaşımda ve kargo sektöründe çalışan işçiler 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. Vefa gruplarıyla milletin ihtiyaçlarını evlerine kadar götüren memurlar, işçiler, gönüllüler 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. Covid-19’un etkileri nedeniyle faaliyetleri kısmen ve tamamen durdurulan işyerlerinin işçilerinin mağduriyetlerini gidermek için fedakârca çalışan, yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızı ülkemize getirmek için fedakârca mesai sarfeden, ekonomik sorunları azaltmak için politikalar üreten, yerli ve milli ürünler üretmek için alın teri döken tüm bakanlıklarımızın çalışanları 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. Vatandaşın en kolay ulaşabildiği ve salgınla mücadelede önemli fedakârlıklar gösteren belediyelerdeki işçiler ve memurlar 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. Seferberlik ruhuyla hareket ederek maske üreten askeri dikimevleri, bazı belediyeler, gençlik merkezleri, gönüllüler, meslek liseleri, özel sektör işçileri 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. Mesleklerini ve işyerlerini burada sayamadığım tüm emekçiler ve üretimin görünmez kahramanları 1 Mayıs’ınız kutlu olsun. İş yerlerinde üretimi sürdüren işçiler, memurlar ve tüm çalışanlar, hastanelerde hayatı korumak için gayret edenler, zor zamanlarda muhtaçların ihtiyaçlarını giderenler, hayatını alın teriyle sürdüren onurlu tüm emekçiler 1 Mayıs’ınız kutlu olsun.

@TarkanZengin