Madencilik, Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de en zor ve riskli sektörlerden birisidir. Bu sektörde çalışanlar işin niteliği karşısında ağır risklerle karşılaşmakta ve hayati tehlike ile karşı karşıya kalmaktadırlar. İş mevzuatımız ağır çalışma koşulları altında emek harcayan maden çalışanların sosyal haklarını hakkaniyet esasına göre düzenlemektedir.
Genel olarak, iş mevzuatı kapsamında giren işyerlerinde işin niteliği fark etmeksizin ücret, fazla mesai, yıllık ücretli izin gibi konularda aynı esaslar geçerlidir. Ancak yer altı maden işyerinde karşılaşılması muhtemel ağır riskler karşısında maden işçilerine hakkaniyet ölçüsünden pozitif haklar verilmekte olup maden işyeri işverenlerinin bu esaslara uyması gerekir.
Kadınlar ve 18 yaşını doldurmayanlar yeraltı işlerinde çalışamaz!
Çalışma hayatında kadın ve çocukların özellikli olarak korunması gerekli. İş mevzuatına göre, maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaklanmıştır. Buna göre maden işyerlerinde sadece 18 yaşını doldurmuş olan erkeklerin çalıştırılması mümkündür.
Linyit ve taşkömürü işyerlerinde iki asgari ücret
2014 yılında Maden Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle birlikte “Linyit” ve “Taşkömürü” çıkarılan işyerlerinde, yer altında çalışan işçilere ödenecek ücret miktarının asgari ücretin iki katından az olamayacağı düzenlenmiştir. Buna göre linyit ve taş kömürü çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilere verilecek brüt asgari ücret 2017 yılında 3 bin 555 Türk Lirasıdır.
Yıllık izin dörder gün daha fazla
İş mevzuatında genel kural, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilmesidir. İşçilere verilecek asgari yıllık ücretli izin süresi kıdem süresine göre değişmektedir.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanmakta olup yeraltı işçilerine verilecek yıllık ücretli izin süresi,
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on sekiz günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi dört günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara otuz günden az olamayacaktır.
Haftalık çalışma süresi 37.5 saat
Genel olarak iş mevzuatı kapsamı işyerlerinde çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, zorunlu nedenler ve olağanüstü haller dışında fazla çalışma yaptırılması mümkün değildir.
Bu şekilde zorunlu nedenlerle ve olağanüstü hallerde haftalık otuz yedi buçuk saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenmek zorundadır.
Geçici iş ilişkisi kurulamaz
2016 yılında yayınlanan 6715 Sayılı torba yasayla, özel istihdam büroları aracılığıyla belirli hallerde geçici iş ilişkisi kurulmasına imkân sağlanmıştır. Genel olarak hamilelik, askerlik, yıllık izin, hastalık gibi iş sözleşmesinin askıya alınması hallerinde, mevsimlik tarım işleri ve ev hizmetlerinde, işletmenin günlük işlerinden sayılmayan özel durumlarda, işyerinde iş güvenliği açısından ortaya çıkan acil işlerin yürütülmesi hallerinde kurulabilen geçici iş ilişkisi yeraltı maden işyerleri açısından sınırlandırılmıştır.
İş sağlığı ve güvenliği açısından tehlikeli olan yer altında maden çıkarılan işyerlerinde yapılan bu sınırlamaya göre bu işyerlerinde geçici işçi çalıştırılamamaktadır.
