Sosyal güvenlikte belki de en önemli haklardan birisi sigortalının vefat etmesi üzerine geride kalan eşine, çocuklarına ve bazı durumlarda anne-babasına halk arasında dul-yetim aylığı olarak bilinen ölüm aylığı bağlanmasıdır. Öyle ki dul eş ve çocukların sigortalının vefatı sonrasında çoğu zaman tek gelirinin de bu ölüm aylığı olduğu söylenebilir.
Ancak sigortalının vefatında eş ve çocuklara aylık bağlanması için bazı şartlar aranmakta olup, bu nedenle vefat eden her sigortalının dul ve yetimine aylık bağlanmamaktadır.
Ayrıca, kendi nam ve hesabına (5510 sayılı Kanunun 4/(b) bendi) çalışan sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için ölen sigortalıların genel sağlık sigortası primi dâhil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır.
Vefat eden sigortalının eşine aylık bağlanması için, ölüm tarihinde sigortalının eşi ile Medeni Kanuna göre kurulmuş yasal evlilik bağı bulunması şarttır.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için;
a-) En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya,
b-) 4/1-(a) sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş, olması şartıyla ölüm aylığı bağlanır. Ayrıca;
a-) Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemleri tamamlanmamış,
b-) Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş,
Durumda iken ölen sigortalıların hak sahiplerine yazılı istekte bulunmaları halinde ölüm aylığı bağlanmaktadır.
Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4/1-(a) sigortalıları (SSK'lılar) için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmamaktadır.
Ancak, 1/10/2008 tarihinden önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınmaktadır.
Sigortalının dul eşine aylığın % 50 si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75 'i oranında aylık bağlanır.
Vefat eden sigortalının çocuklarına aylık bağlanabilmesi için çocukların cinsiyeti, yaşı, malul olup olmaması, öğrenim durumu ve medeni hali gibi kıstaslar mevcuttur.
27/3/2018 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanması talebinde bulunan çocuklardan 4/1-(a) kapsamında (SSK) sigortalı sayılanlara; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurana kadar aylık bağlanacaktır. Aylık almakta iken 4/1-(a) kapsamında sigortalılığa tabi çalışmaya başlayan hak sahibi çocukların da Kanunda belirtilen yaş ve öğrencilik nitelikleri devam ettiği sürece bağlanan aylıkları kesilmeyecektir.
Yukarıda belirtilen şartları taşıyan sigortalının vefatı halinde eş ve çocuklara ölüm aylığı bağlanmaktadır.
