Rejimin İdlib’e saldırma ihtimali, zaten diken üstünde olan Türkiye’yi daha da rahatsız etti. Türkiye’nin de garantör olduğu çatışmasızlık anlaşmasının ağır ilerlemesi diğer tarafların sıkıştırmasıyla daha da geriliyor. Anlatır mısınız bize, durum ne İdlib’te ve çözüm neden bu kadar zor? 

İdlib çok karışık bir saha. Sadece Türkiye için değil, diğer aktörler için de öyle. Muhalefetin son kalesi belki de ama muhalefet çok parçalı. Radikaller de var ılımlılar da var. Savaşın devamını askeri olarak savunanlar da var siyasete inananlar da var. Türkiye Astana ile birlikte zor bir yükün altında girdi. Bunu yapmak zorundaydı. Başarılı oldu kısmen. Hem askeri olarak varlık gösterdi hem radikallerin daha fazla zemin kazanmasının İdlib’de önüne geçti. Ama tam anlamıyla radikallerin hepsini elimine edemedi. Rejim de bu arada diğer bölgelerde üstünlüğünü kurdu. Aslında Astana’ya uymadı. Rusya da buna göz yumdu. Türkiye ise sesini çıkartmadı. Şimdi rejim gözünü İdlib’e dikti. Rus-Türk diyaloğu son derece önemli. Bu geçtiğimiz yıl Halep’de yaşanan müzakere sürecine benzer bir sürecin yaşanmasıyla sonuçlanabilir. Ama Ruslar Türkiye’yi bana kalırsa biraz sıkıştırıyorlar bu konuda. Elini çabuk tut diyorlar. Ama bu iş o kadar da kolay değil. Türkiye’nin de bir limiti var. Rusya savaş istemiyor ama radikallerin varlığından da rahatsız. İki ülke de İdlib konusunda birbirine muhtaç. Rusya rejim üzerinden sınırlandırıcı etkisi var, Türkiye ise muhalifler üzerine tesir edebilme imkanına sahip. Dolayısıyla İdlib patlamaya hazır bomba gibi. Savaş olursa bizi olumsuz etkiler. Mülteciler, radikallerin sınıra yakın bölgelerde olmalarının getirdiği riskler, İdlib sonrası rejimin gözünü Afrin’e dikme ihtimali. Bunların hepsi zor konular. 7 Eylül zirvesi önemli. Bir sonuç çıkacaktır zirveden.

ESED PKK’YI YİNE KULLANMAK İSTER 

Türkiye açısından en büyük risk 3 milyon yeni sığınmacı akınının sınıra dayanmasından mı ibaret?

Değil tabii ki. Başka riskler de var. Astana uzlaşının bir anlamı kalmaz. Bu Suriye’de durumu yeniden çatışmacı bir evreye sokabilir. Öte yandan ılımlı muhalefetin yeniden rejime karşı siyasi çözümü alternatif görmediği bir çatışma dalgasını başlatabilir. Ilımlılar radikallerin safına dahil olurlar. Savaş daha da uzar. Türkiye’nin Zeytin Dalı Harekatı ve Fırat Kalkanı Harekatı bölgelerine yönelik baskı oluşur. Bu da Türkiye’nin PKK ile mücadelesini sekteye uğratır. Nitekim rejim ile PKK arasındaki görüşmeler boşuna değil. İdlib’i halledip Suriye rejimi PKK’yı Türkiye’ye karşı kullanmak isteyecektir. Bu geçtiğimiz 7 yıllık dönemin tepkisini PKK üzerinden çıkarmak isteyecektir. Buna dikkat etmek lazım. 

RUSYA ESED’E KARŞI FRENLEYİCİ UNSUR  

İdlip’e askeri operasyon olursa, sayıları 12’yi bulan gözlem noktalarımız ve oradaki askeri gücümüz açısından halimiz ne olur? Ne olmalıdır?

Türkiye üçüncü taraflarca hedef alınırsa karşılığını verir. Bu eğer operasyon olacaksa kapsamının nasıl olacağı ile ilgili bir durum. Sınırlı bir askeri müdahale olursa Türkiye kalmaya devam eder. Ama rejim freni boşalmış kamyon gibi kapsamlı ve cezalandırıcı bir müdahaleye kalkışırsa o zaman Türkiye’nin askeri gözlem noktaları risk altındadır demektir. Rusya’yı frenleyici aktör olarak görmek lazım ve Türkiye’nin hem insani faciaya hem de kendisi hedef alındığında karşılık vereceği konusunda çok net ikna etmesi lazım. 

ÜÇLÜ ZİRVEDEN SİYASİ ÇÖZÜM ÇIKAR

7 Eylül’de Tahran’da Türkiye, İran ve Rusya zirvesi var. İdlib masadaki öncelikli konu. Ne beklemeliyiz? Üç ülkenin bakışı farklı ama siyasi çözüm mümkün mü hala?

Üç ülkenin de öncelikleri farklı ama ortak noktalar da var. Önce İdlib konuşulacak. Diplomasi Türkiye’nin önceliği, Ruslar da kısmen buna yakın duruyor. Ama bu Türkiye’nin sahada ne yapıp ne yapamayacağı ile ilgili bir durum. Türkiye ikna ederse çatışmasızlık bölgesi anlaşması devam eder. Sonra muhaliflerle sıkı bir pazarlık yapılır. Rusya da buna dahil olur. Başarıya ulaşma sansı var. Olmazsa sınırlı bir müdahale gelir. İran’ın başı dertte, Rusya savaşın uzamasını istemiyor bu nedenle Türkiye’ye imkan tanıyacaklardır.  

Ardından Cenevre’de de bir Suriye görüşmesi olacak? Karar anına mı yaklaşılıyor? 

Hala çok erken. Çok fazla çıkar çatışması var. Cenevre aktörlerin daha fazla olduğu bir platform. Dolayısıyla daha fazla anlaşmazlık demek. Kimin katılıp katılmayacağına dair bile bir anlaşmazlık varken, Suriye’nin geneline bir çözüm getirmesi pek mümkün görünmüyor.

ABD İLE RUSYA İDLİB’TE ANLAŞIR MI? 

Suriye paylaşımında ABD ve Rusya’nın bir denge kurduğu görülebiliyor harita üzerinde. ABD ve Rusya’nın İdlib mevzuunda da, Türkiye’yi rahatsız eden diğer konularda da, Türkiye’nin aleyhine olacak şekilde anlaşma ihtimali var mı?

Buna dair söylentiler var. ABD’nin İdlib konusunda Rusya’ya el altından “temizleyin şu radikalleri” dediği söyleniyor. Olabilir. İkisi de Türkiye’nin hayrına çalışacak aktör değil. Göz yummak zorunda oldukları şeyler var Türkiye’nin askeri varlığı nedeniyle. Ama Fırat’ın doğusu ABD için kolay lokma değil. PKK dışında kimseyle anlaşamaz. Rejim, Rusya, Türkiye ve İran. Pek mümkün görünmüyor. Menbiç ile birlikte bu konuda olumlu bir hava var. Bu plan iyi bir plan ve işletilebilirse en azından bir ilerleme sağlanabilir. Ama orada da ciddi bir statü problemi ile karşı karşıya kalacağız. Artık meselenin karakteri değişti Suriyeli Kürtler adına. PKK Suriye’de tutunmak için elinden geleni yapacak. Hatta ABD’yi bile yeri geldiğinde satacak. Şimdi rejimle yarın Rusya sonrasında da İran’la. Hatta ABD’ye döndürecek silahını belki de. Fırat’ın batısı Türkiye için yeterli bir güvenlik kemeri oluşturmaz. Asıl işe, Fırat’ın doğusundaki PKK derinliğini ortadan kaldıracak bir angajmana girmek. Bu Rusya ile olacaksa Rusya ile olur. ABD ile olacak onlarla olur. Aktör fark etmez.