Sanat adına çok işe yarar bir şey

İşe Yarar Bir Şey’i Adana Film Festivali’nde seyrettim. Festivalin seçkisi gerçekten iyiydi. Ve bu iyi seçki içinde bile film diğer yapıtlardan kesin bir şekilde ayırt edilebiliyordu. Bu ayrımı bu kadar rahat yapabilmemizin birçok sebebini sayabilirim. Ama iki sebep bence çok önemli. Birincisi filmin sinemanın gereği ve gücü olan diğer sanatlardan ve edebiyattan yararlanma şekli. İkincisi, mekanları filmin senaryosuyla özdeşleştirmesi ve mekan kullanımının filmin anlamına verdiği güç. Bu ikisi başarılı saydığımız Türk filmlerinde bile zor görebildiğimiz özellikler. Kullanılan şiirlerin filme etkisi örnek alınması gereken bir çalışma. Hemen Yılmaz Erdoğan’ın Kelebeğin Rüyası filmi aklıma geliyor. Behçet Necatigil’in şair iki öğrencisinin dramatik hikayesini anlatan bu filmdeki şiir kullanımıyla Pelin Esmer’in filmindeki uygulamayı karşılaştırdığımızda İşe Yarar Bir Şey’in farkı ortaya çıkıyor. Gelelim mekan kullanımına, bizim sinemamızda mekan demek güzel doğa demektir. Çekersin kamerayı Karadeniz’in veya Toroslar’ın yaylalarına al sana muhteşem mekan kullanımı. Evet görüntüler güzeldir, çünkü doğanın kendisi güzeldir. Çoğunda filmin öyküsünü oradan alıp başka bir mekana taşısanız filmin hikayesinden hiçbir şey eksilmez. Kısacası mekanın hikaye içinde gerçek bir rolü yoktur. Ne filmdeki kahramanın karakterine bir şey katar ne de öykü akışında önemli bir etkisi vardır. Halbuki İşe Yarar Bir Şey filminde mavi tren, istasyonlar, yemekli vagon, hatta istasyonda gözüken bir binanın camının çerçevesi ve rengi bile hikayenin içinde bir şey ifade ediyor. Tabii öyküde yer alan yatalak Yavuz’un evi ve penceresinden gördüğü dış dünya çekimlerini unutmayalım. Kısacası filmin bu iki özelliği benim için çok önemli. Sinematografisinden bahsedebileceğimiz bir film yapması sebebiyle bile Pelin Esmer’i 2017’nin en başarılı yönetmeni ilan edebilirim. Bir gece trende yolları kesişen iki kadının ölmek isteyen bir adama doğru uzanan, gerilim dolu yolculuklarının anlatıldığı filmde sıra oyunculukları konuşmaya geldi. İşe Yarar Bir Şey’de öyle birbirinden üstün ve birbirini dengeleyen üç karakter var ki sanki film çok değerli üç ayaklı bir zigon gibi. Öncelikle Başak Köklükaya’nın canlandırdığı şair-avukat Leyla karakterini konuşmalıyız. Köklükaya çok iyi kadın oyuncu neslinin içinden çıkan bir isim. Sinemadan uzak kaldığı yıllar içinde öyle bir demlenme yaşamış ki şu an onun perdedeki duruşu kadar sinemaya ve öyküye etki eden başka bir duruş düşünemiyorum. Bir de Köklükaya’nın konservatuar ve tiyatro mezunu olduğunu düşünürsek bu filmdeki sinemasal duruşunun değerini daha iyi anlarız. Çok az gördüğümüz gerçek bir sinema oyuncusu performansı. Gelelim ikinci karakter olan Canan’a. Öykü Karayel gençliğinin enerjisini rolünün gerektirdiği kadar bize hissettiren başarılı bir performans göstermiş. Çok rahat sömürülecek ve klişe olabilecek gözü açılmamış ama hayalleri olan genç kız karakterine gerçeklik ve doğallık katmış. Filmin erkek karakteri Yavuz ise bu üç karakter içinde perdede en az görülen isim olmasına rağmen öyküdeki etkisinde ve oyunculuk anlamında hiç geride durmamış. Yavuz karakterini canlandıran Yiğit Özşener Türk sinemasının erkek oyuncu anlamında yaşadığı çölleşme içinde küçük bir vaha oluşturdu bize. Son olarak sinemamızın şehirli insana, burjuvaziye bakışındaki yetersizliği düşündüğümde bu filmin başarı hanesine koskoca bir çentik daha koymam gerekiyor. Sinema varoşlarla, kırsallar arasına sıkışmış bir şey olmamalı. Pelin Esmer sinemamıza bu anlamda da yeni bir soluk getiriyor.