Rusya ile ilişkilerin normalleşmesi için siyaset, diplomasi ve ekonomi üzerinden çok yönlü bir çaba var. Sadece Türkiye tarafında değil, Rusya tarafında da.
Ekonomi ayağında TOBB ve Rusya’nın en büyük iş örgütü RSPP önemli bir inisiyatif aldı. Özellikle Rusya’da iş yapan Türk işadamları, Moskova’da Rus muhataplarıyla iki gün boyunca sorunları ve çözüm yollarını tartıştı.
Türk heyetinde Nihat Özdemir(Limak), Mithat Yenigün(Yenigün İnşaat), Murat Ersoy(ETS/Atlas Global), Hüsnü Özyeğin(FİBA), Ahmet Şentürk(Agrobay Seracılık) ve Tamer Saka(Kibar Holding/CEO) yer alırken; Moskova’da heyete Denizbank (Rusya) Genel Müdürü Oğuz Yalçın, Enka Genel Müdürü Murat Duran, Credit Europe Genel Müdürü Haluk Aydınoğluve Destek Varlık Yönetim AŞ Genel Müdürü Hayri Cansever de katıldı.
Putin’e yakınlığı ile bilinen Kalkınma Bakan Yardımcısı Alexey Likhachev, Sanayi ve Ticaret Bakan Yardımcısı Victor Evtukhov ve Bayındırlık, Konut ve Kamu Hizmetleri Bakan Yardımcısı Hamit Mavliyarov ile görüşen heyet, ayrıca sorunların muhatabı olan bakanlıkların tepe yöneticileriyle bir araya geldi.
Görüşmelerde temel sorunlar masaya yatırıldı:
Serbest ticaret: Anlaşmanın bir an önce yapılarak TL ve Ruble ile ticaretin önünün açılması.
Vize ve çalışma izni: Türk işadamları ve çalışanlara vize kolaylığı sağlanması, durdurulan çalışma izinlerinin açılması. (Rusya’da devasa yatırımları yapan Türk şirketlerinin patronları bile ancak 3 günlük vize alabiliyor; çalışanların vizeleri uzatılmıyor, Türkiye’den yeni işçi veya mühendis getirilmesine izin verilmiyor. Bu nedenle Türk işadamları için bugünlerde en kıymetli insan Rusya’da oturma izni veya vatandaşlığı bulunan Türk mühendisler!)
Gümrük: Gümrüklerde Türk mallarının geçişini geciktiren ‘tam tespit’ uygulamasının ve daha düşük fiyatlı malların girişini engelleyen, rekabet ortamını bozan ‘referans fiyat’ politikasının değişmesi.
Turizm: Türkiye ile tarifeli uçak sefer sayılarının arttırılması.
Nakliyat: TIR sürücülerine vize muafiyeti sağlanması ve Orta Asya’ya transit geçişe izin verilmesi.
Tarım: Beklemeye tahammülü olmayan tarım ürünlerine yönelik kısıtlama ve geciktirmelerin kaldırılması.
Gaz fiyatı: Gazprom, daha önce doğalgaz fiyatında indirimi kabul etmişti ve oran konuşuluyordu. Krizle birlikte rafa kalkan indirim konusunun yeniden gündeme alınması.
İletişim: Büyük yabancı yatırımcılar ile düzenli iletişimi sağlayacak bir makam, mekanizma oluşturulması.
Medya: Rus medyasında, özellikle devlet televizyonunda Türkiye karşıtı yayınların devam etmemesi.
Bu başlıklar, sorunlardan doğrudan etkilenen işadamları tarafından, muhataplarına bizzat anlatıldı. Zira, Rusya tarafı da Türk işadamı heyetinin ziyaretine hazırlanmıştı. RSPP kendi alanındaki konuları görüştükten sonra, diğer bakanlıklarla toplantıları da organize ederek ‘çözüm odaklı’ hazırlık yaptığını gösterdi. Sadece inşaat, ticaret ve yatırımlarla ilgili yetkililerini değil, Dışişleri Bakanlığı’ndan temsilcileri de Türk işadamlarıyla bir araya getirdi.
Çünkü Rusya ile yaşanan sonuç itibariyle ‘ticari’ ama sebep itibariyle ‘siyasi ve diplomatik’ bir sorun.
İşadamları, görüşmelerden memnun ayrıldı. Uzun toplantılarda bütün muhataplarıyla karşı karşıya gelip sorunları tek tek örnekleriyle anlattılar. Rus tarafı da çözüm odaklı olumlu yaklaşım sergiledi. İş dünyasına yönelik vize ve çalışma izinlerinde, tarım ve turizm politikalarında olumlu adımlar bekleniyor.
Bu olumlu yaklaşımın arkasında da Putin’in ‘normalleşme genelgesi’ yatıyor. Rus yetkililer, Putin’in 9 Ağustos’ta St. Petersburg’da Erdoğan’la görüşmesinden sonra bütün kurumlara yazı gönderdiğini ve “Türkiye ile uçak krizinden sonra alınan kararları gözden geçirin, normalleşmeye hız verin” dediğini aktardı.
Ancak anlaşılan ‘bir günde bozulan bir günde düzelmiyor’ kuralı burada da geçerli. Yani zamana ihtiyaç var ve doğru zamanı liderler belirleyecek.
Bunun için de 10-12 Ekim’de İstanbul’da yapılacak Türkiye-Rusya Karma Ekonomik Komisyon toplantısı önemli. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in de İstanbul’a gelerek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la
görüşmesi bekleniyor.
TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, dönüş yolunda yaptığımız sohbette, Erdoğan-Putin görüşmesinden önemli kararlar beklediklerini söyledi. Ondan sonrasını, yine Türk ve Rus işadamlarının liderliğinde oluşturulacak
bir mekanizma getirecek. O mekanizmanın imzası da İstanbul’da atılacak.
