Ortadoğu’da 100 yıllık planlar hala yürürlükte

Osmanlı’nın Ortadoğu’da etnik gruplar kışkırtılarak vurulmasında, ayaklanacak herkese ayrı ülke-arazi vaatleri, İngiltere-Fransa stratejisinin parçasıydı. Ancak bunu yaparken, İttihat ve Terakki’nin o dönemde bölgede yarattığı memnuniyetsizliği kullandıklarını İngiliz yazışmalarında gördük. İngiltere İttihat ve Terakki’yi hedef alırken, partinin ve kadrolarının Ortadoğu’daki kopukluğunu ve bölgeye yabancılığını iyi okuyup değerlendirmişti.

İngiltere ile Fransa’nın Suriye’ye alakaları 1912’de alevleniyor. Suriye dedikleri yer, Osmanlı İmparatorluğunun Sofya ya da Kütahya kadar has toprağı. İskenderun’dan başlayıp Akka’ya kadar olan alan, Suriye.

Zaman, Trablusgarp ve Balkan Savaşı zamanı. Osmanlı yurdu Trablusgarp ve Bingazi’nin İtalyan işgaline geçmesi ve Birinci Balkan Savaşının ilk aşamalarındaki Osmanlı yenilgileri, İstanbul’daki İttihat ve Terakki iktidarının yıkılacağına dair Londra-Paris beklentilerini körüklüyor.

Ekim-Kasım 1912’de Suriye’de hem Müslüman hem de Hıristiyan nüfusun, İngiltere’nin müdahalesini bekledikleri ve İngiliz idaresine geçmek istedikleri yolunda telgraflar, Londra’ya ulaşıyor. Hatta Londra’da ve Ortadoğu-Arap Masasının merkezi olan Kahire’de bazı Dışişleri memurları ve istihbaratçılar, İngiltere egemenliğindeki Mısır üzerinden Suriye’ye müdahale edip Suriye’yi Mısır’a bağlamayı düşünüyorlar.

Kitaba göre bu durum, Suriye’yi doğal egemenlik alanı sayan Fransa’yı son derece öfkelendiriyordu. Fransa medyası İngiltere’nin Ortadoğu’daki ihanetine, Fransa’yı sırtından bıçakladığına dair ateşli yorumlarla doluydu. Paris’e göre Londra, el altında Suriye’de İngiliz yanlısı havayı destekliyor, körüklüyor ve Fransa çıkarlarını çiğniyordu.

Aralık 1912’de Londra’daki Fransa Büyükelçisi İngiliz Başbakan Gray’i ziyaret eder ve Suriye meselesini sorar. Gray, Suriye üzerinde İngiltere’nin bir emeli olmadığını söyler. Ardından Büyükelçi, bu bilgiyi Fransa Başbakanı Poincard’ın Fransa kamuoyuna açıklaması için, Gray’den izin ister. Gray izin verince Pincard 21 Aralık 1912’de Senato’da yaptığı konuşmada Suriye’deki Fransa çıkarlarının korunacağını ve İngiltere’nin Fransa’yı engellemeyeceğini duyurur.

Suriye bu şekilde İngiltere tarafından Fransa’ya bırakılmış oldu... İngiltere’nin görünürde henüz kapsamlı bir genel Ortadoğu stratejisi yoktur. Mısır’da yeterince güçlü ve stratejik konumdadır. Oradan Kızıldeniz - Yemen - Basra ve Hindistan yoluna öncelik vermektedir. Bu durumda İngiltere, Suriye konusunda geride kalarak meydanı Fransa’ya bırakmıştı. 

Londra’nın Fransa’yı kollaması, aynı zamanda Avrupa’da Almanya tehlikesine karşı birliktelik ihtiyacındandı. Uzak ve karışık yerler uğruna, yanı başında olan ve Almanya’ya karşı barikat oluşturacağı ülkeyi gücendirmenin alemi yoktu. Ev ve öncelik, Avrupa idi. 

Bu pazarlıkların tarihi Aralık 1912. Daha Birinci Dünya Savaşı başlamamış. Osmanlı Balkanlardan uzaklaşıyor, ama daha ‘Osmanlı bitti’ demek için, çok erken... Buna rağmen emperyalist başkentler Osmanlı’ya dair planlarını çoktan yürürlüğe koymuşlar.