Türkiye’de son 20 yılda yapılan evliliklerin yarısı eşlerin birbirlerini bulmaları ile gerçekleşirken diğer yarısı tanıştırılmayla gerçekleşiyor. Klasik görücü usulü neredeyse yüzde 1’in altında. Tanıştırılma mekanizmasının bir kısmı aile ve akrabalar tarafından yapılırken, diğer bir kısmı da komşular veya arkadaşlar tarafından yapılıyor. Şimdilik çöpçatan sitelerinden tanışma Avrupa ve Amerika’ya göre daha az.

Birilerini eş olarak uygun olduğunu düşünüp öneride bulunan kişilerin nasıl düşündüklerini anlamak önemli. Bu kişiler uygunluk kararını nasıl alıyorlar? Bazı adayları birbirine uymayabilir, bazı adayları birbirine uyabilir derken nasıl düşünüyorlar? Aynı soru çöpçatan siteleri içinde sorulabilir. Eşleştirme yaparken hangi algoritmaları kullanıyorlar? 

Tanıştırılma öyküleri

Bugünlerde yüksek lisans öğrencilerime bir araştırma yaptırıyorum. Yakın zamanda evlenmiş kişilerin evlenme süreçlerini ve evlilik karar alma mekanizmalarını araştırıyoruz. Sorularımdan biri de “Sizi tanıştıran kişi birbirinizi niye uygun görmüş?” şeklinde. Size bu araştırmadan hiçbir kimlik bilgisi vermeden bazı alıntılar yapayım.

Araştırmaya katılanlardan biri şöyle dedi: “Bizi bir araya getiren kişi erkeği yakından tanıyordu. Kadını da eşi aracılığıyla biliyordu. Bizim ikimizin de toplumsal görüşlerimiz, ilgi alanlarımız, dindar kimliklerimiz açısından uyumlu olduğumuzu düşünmüşler.”

Evliliğinde kendini oldukça mutlu olarak tanımlayan bir kadın evliliklerine vesile olan aracılık sürecini şöyle anlattı: “Hassasiyetlerimizin, dindarlığımızın ortak olduğunu düşünmüşler. Yaşlarımız ve eğitimlerimizin benzerliğini dikkate almışlar. Ayrıca ikimizin de neşeli olduğunu düşünmüşler.”

Evliliğini oldukça mutlu olarak tanımlayan biri tanıştırılmada uygun görülmesinde iki faktörün esas alındığını söyledi: “Bizi tanıştıranlar benim arkadaşım ve eşiydi. Eşimde benim arkadaşımın eşiydi. İkimizin de hem dindar hem de iyi insan olduğumuzu düşünmüşler.”

Başka biri tanıştırılma hikayelerini şöyle anlattı: “Tanıştıran arkadaşım bana o da senin gibi ilginç biri dedi. İkimizde nadir yapılan ‘Hapkido’ adlı sporu yapıyorduk. Oradan bizi kafasında eşleştirmiş.”

Başka biri tanıştırılma hikayesini şöyle anlattı: “İkimizi de duygusal olarak görmüşler. Bir de aynı yöreden benzer ailelerden geldiğimizi düşünmüşler. Bizi iyi tanıyorlardı.” 

Eşleştirme aracılarının zihin kodları

İlk bulgularımıza göre eş adaylarını tanıştıran kişiler; kişilik benzerliklerini, yaşam görüşleri veya dindarlıklarını, iyi insan olmalarını, aynı yöreden olmayı, ilgi duydukları şeyin benzerliğini, yaş ve eğitim benzerliğini gibi faktörleri dikkate alarak aday önerisinde bulunuyorlar. Yani görünürdeki benzerlik üzerinden eşleştirme yapılıyor. Bu durum eşleşme ile ilgili sosyal bilimlerin bulgularıyla uyumlu.