Bu sorunun cevabı çok basit: CHP’nin Amerikancılığı, ikinci Cumhurbaşkanımız İsmet Paşa’dan geliyor...
Bu cümleden yola çıkarak, “İsmet Paşa Amerikancıydı” diye bir indirgemede bulunmak yanlış olur.
İsmet Paşa her şeyciydi.
Amerikan politikalarına çok yatmışlığı vardır ama İlber Ortaylı’nın da dediği gibi, o an neci olmak gerekiyorsa, ocuydu.
Bir dönem Almancıydı...
Almanya’nın savaştan galip çıkacağı düşüncesiyle, iç siyaseti sağcı dünya görüşüne göre tanzim etmişti... Mesela millî eğitimi, düpedüz “faşist” bilinen ellere bırakmıştı.
Almanya’nın yenileceği anlaşılınca, tornistan etti. “İngilizci” bir siyaset izlemeye başladı.
Sovyetçi olduğu bir dönemi de vardı...
Sovyetler Birliği’nden mülhem “kolhoz” ve “sovhoz” uygulamalarıyla “kalkınabileceğimizi” kurduğu dönemdir bu... Peşinden “Köy Enstitüleri” gelecektir...
Anladığımız manada Amerikancı değildi ama “işbirliklerine” ve imzalanan anlaşmalara bakarak hüküm verecek olursak, merhum Menderes’e atfedilen “Amerikancı” suçlaması İsmet Paşa’yı daha çok tanımlıyordu.
Menderes, “Küçük Amerika olacağız” dediği için bu yaftayla yaşadı. Amerikancı bir darbeyle gönderildiği halde, bu yaftadan kurtulamadı.
Ama İsmet Paşa, “Ortanın solundayız” dedi diye, Türk sol entelektüeli tarafından yıllarca “solcu” ve “anti-emperyalist” muamelesi gördü.
Amerikancı bilinen Menderes, Amerika’nın ekonomik tahakkümüne ve “Türkiye tarım ülkesi olarak kalmalıdır” baskılarına rağmen sanayileşmeyi düşündü. Bu konuda “kayda değer” adımlar attı. Sovyetler Birliği’yle kredi anlaşmaları imzaladı. Enerji tesisleri açtı...
Bedelini de, 27 Mayıs darbesiyle, “asılarak” ödedi.
Solcu ve anti-emperyalist bilinen İsmet Paşa ise Amerika’nın çizdiği sınırların dışına çıkmadı. (Johnson’un mektubuna verdiği bir cevap vardır... Yüz kızartıcı.)
Türk sol entelektüelinin “ilerici” ve “bağımsızlıkçı” ilan ettiği 27 Mayıs darbesinin bildirisi şu cümlelerle başlıyordu: “Bütün ittifaklarımıza ve taahhütlerimize sadığız. NATO’ya inanıyoruz ve bağlıyız. CENTO’ya bağlıyız...”
Bildirideki “bütün ittifaklar ve taahhütler” ifadesi, İsmet Paşa’nın imzaladığı anlaşmalara atıf yapıyordu elbette.
Dikkat...
İsmet Paşa’nın imzaladığı anlaşmalar...
İlk anlaşma 1 Nisan 1939 yılında, Atatürk’ün ölümünden hemen sonra (sanki Atatürk’ün ölümü bekleniyormuş gibi) imzalandı. “Her konuda müsaadeye mazhar” ülke olarak tanımlanan ABD’nin sanayi ürünleri için yüksek gümrük indirimi öngörülüyordu. Cumhuriyet döneminin ilk “kapitülasyon anlaşması”dır.
23 Şubat 1945’te imzalanan “karşılıklı yardım anlaşması”, Amerika’nın istediği bilgilerin “kolaylıkla” teminini sağlıyordu.
12 Temmuz 1947 anlaşması ise Amerikan askeri varlığının üslenmesine imkân tanıyordu. Bu dönemde Amerika, sadece askeri varlığıyla değil, “istihbarat” birimleriyle de “içimize” girdi.
Birileri, “Mecburduk... Yoksulduk... Müttefikimiz yoktu... Amerikan desteğiyle biraz kendimize gelebildik. Bu sayede çocuklarımız hiç değilse süt içebildi” diye yazıyor ama işler hiç de öyle değildi.
Mesela, İsmet Paşa, 27 Şubat 1946’da Amerika’yla bir “kredi anlaşması” imzaladı.
10 milyon dolar borç aldık.
Bu parayla savunma malzemesi satın alacaktık. Bunlar, “savaş artığı” malzemeler olacaktı ve mülkiyeti ABD’de kalacaktı. Şart buydu.
Öyle yaptık. Amerika’nın kırık dökük, işlemez savunma malzemelerini aldık ve mülkiyetini Amerika’ya bıraktık. Bir ton da faiz ödedik.
Dünkü CHP’nin Amerikancılığı İsmet Paşa’dan kaynaklanıyordu.
Bugünkü CHP’nin ise, FETÖ’den kaynaklanıyor.
