İnsanlık tarihi boyu insanlar tekil ya da toplu olarak çok yer değiştirdi, büyük göçler de yaşandı ama göçmen, mülteci, yerinden edilmek, iltica etmek gibi kavramlar modern zamanlara ait kavramlar mı? Hukuku sonradan mı oluştu? 

Bu kavramlar da insanlık tarihi kadar eski. Dini metinlerde bile onlara özel hükümler vardır. Yükümlükleri özeldir, ibadetleri özeldir. Her durum kendi hukukunu da oluşturur. Göçmen ve mülteci ayrı statülerdir. Göçmen bir nedenle ama kendi iradesiyle yer değiştiren kişiye denir. Ama mültecilik farklı. Mülteciler zorlayıcı nedenlerle, savaş, terör, tabi afet gibi nedenlerle yer değiştiren kişidir. Suriyeliler gibi. 

2. DÜNYA SAVAŞINDAN SONRAKİ EN BÜYÜK GÖÇ

Şu an yaşanan büyük kitlesel hareketler eskisinden farklı peki? 

Şu an yaşanan durum İkinci Dünya Savaşından sonra yaşanan en büyük göç akımı olarak tanımlanıyor. Türkiye de en büyük yükü taşıyan ülke. Sınır ülke olduğu için. 3 buçuk dört milyon gibi büyük bir kitleden bahsediyoruz.

GÖÇMEN VE MÜLTECİ STATÜSÜ FARKLIDIR

Mülteci tanımını çoğu ülke özellikle kullanmak istemiyor çünkü devletlere bazı farklı yükümlülükler yüklüyor deniyor, öyle mi?

Mültecilik bir statüdür ve devletlerin isteği bu tanımda önemli değildir. Şu an biz diyemiyoruz çünkü Cenevre sözleşmesinde coğrafi itirazımız çekincemiz var. Biz doğudan göçmen mülteci kabul edemiyoruz. Diyebilirsiniz ki bunun ne hükmü var? Sonuçta 3 buçuk milyon Suriyeli burada ve bir mülteci gibi de haklardan faydalanıyorlar. Eğitim, sağlık gibi pek çok alanda hizmet alıyor. Ama adına mülteci değil geçici koruma diyoruz. 

CENEVRE SÖZLEŞMESİ GEREĞİ ‘MÜLTECİ’ DİYEMİYORUZ 

Cenevre sözleşmesine konulan çekincenin nedeni neydi?

1971’de sözleşmeye böyle bir şey konulmuş, doğudan gelenlerle ilgili. Bugün uluslararası toplum da tartışıyor, biz de kendi içimizde tartışıyoruz. Ama sonuçta siyasi irade yönetiyor göçü. Bu açıdan siyasetçiler olarak Cenevre Sözleşmesinin bağlayıcılığı devam ediyor bizim için. Yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar da devam edecek. 

TÜRKİYE’NİN YAPTIĞINI HİÇ BİR DEVLET YAPAMADI

Siz Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi üyesisiniz ve Göç, Mülteciler ve Yerinden Edilmiş Kişiler Komisyonunda da başkan yardımcılığı göreviniz var. Başkan yardımcısı seçildiniz ve bunu raporlaştırmayı önerdiniz? 

Komisyonda Avrupa’da göçmen çocuklarla ilgili zaman zaman uzmanları, bürokratları, sivil toplumdan insanları dinliyoruz. Sunumlardan edindiğim intiba şu oldu. Böyle büyük dramatik bir sorun var, çocukları, göçmenleri, kampları konuşuyoruz ama tuhaf biçimde kayıp göçmen çocukları konuşmuyoruz, kimse bu konuda bir şey demiyor, dehşete kapılmıyor ve sorunla ilgili başlık açılsın diye öneride bulunmuyor.

Farklı ülkelerin farklı gündemleri var ama göç dünyanın gündeminde çok yoğun olarak yer almaya başladı. Bizim ülkemiz de Suriye iç savaşından sonra büyük bir yük aldı, gelen Suriye sayısı arttıkça durum daha zor, dramatik bir hal aldı ve önemli bir gündem oldu göç-göçmen meselesi. Dolayısıyla Avrupa Konseyinde 47 ülkenin parlamenterleri var ve ülkelerin bu konuda yaptıklarının paylaşıldığı bir arena. Ben de ülkemizin bu alanda yaptıklarını anlatıyorum, diğer milletvekili arkadaşlarım gibi. Komisyonda çalışırken konuya ilginiz, katkınız önemli oluyor. Benim mensubu olduğum grup başkan yardımcısı olarak önerdi, komitede yapılan seçimle de üç yardımcıdan biri olarak seçildim. Bu da ülkem adına sevindirici bir durum çünkü dünya üzerinde göç ile ilgili herhangi yerde konuşuluyorsa Türkiye’den biri mutlaka olmalı orada, Türkiye’nin yaptıklarını anlatmalı. 

AVRUPA’DA 10 BİN-25 BİN MÜLTECİ ÇOCUK KAYIP

“Avrupa’da kayıp göçmen çocuklar” dediğimizde neden bahsediyoruz? Sayısı, tabiyeti, akıbeti belli mi? 

Hayır. Bu çocukların sayısı, akıbeti bilinmiyor. Uzman sunumlarında beni özellikle Europol’ün aktardıkları etkiledi. Bu konu medyaya da yansımıştı. Buna göre Avrupa genelinde 10 bin ile 25 bin arasında kayıp göçmen çocuk var. Bu çocukların kaydı bir yerde Avrupa’ya girerken tutulmuş ama sonrasında nerede olduğu bilinmiyor. Kimin elinde nerede bilinmiyor. Organ mafyası mı, fuhuş mu, insan tüccarları mı bilinmiyor, bunlar ihtimaller. Kimse ne sayıyı biliyor, ne akıbetlerini. Ardından Kızılhaç gibi uluslararası örgütlerden sunum dinledik ama kimse gerçekten bilmiyor. 

REFAKATSİZ, KİMSESİZ BİNLERCE ÇOCUK KAYIP

Aileleriyle birlikte mi kayboluyor bu çocuklar yoksa tek başlarına giriş yapıyorlar Avrupa’ya ve bu şekilde mi kayıplara karışıyorlar?  

Büyük çoğunluğu refakatsiz. Ebeveyni yok, yanında bir refakatçisi yok. Bunlar tek başlarına çocuklar.  Ama hakikaten bir şey bilinmiyor ve bu raporun hazırlanmasını teklif ederken amacım da oydu. Kurumları, polis örgütlerini işin içine katalım ve durumu raporlaştıralım. Aslında işin güçlüğünü de şu anda tam bilmiyorum. Çünkü polis örgütlerini davet ettiğimizde onların konuya nasıl yaklaşacağı, nasıl bilgiler vereceği de belirsiz. 

EUROPOL BİR KEZ AÇIKLADI, SONRA SUSTU

Europol’ün tek açıklaması 2015-2016 yılını kapsıyordu, 10 binin üzerinde mülteci çocuk kayıp dedi. Ama sonrası gelmedi. 2018’i bitiriyoruz. Neden devamı gelmedi? Baskı mı oldu Europol’e “yeni yükümlülükler çıkartma başımıza” gibi? Sonuçta Avrupa kıtası mülteci konusunda çok isteksiz?

Bence bu çok garip bir durum. Çok fazla gariplik ve bilinmezlik var zaten işin içinde. Sonrasında da çok geniş örgütü olan Kızılhaç, olayın çok dehşetli boyutlarda olduğunu söyledi ve “bu konuda bildiğimiz tek şey, hiçbir şey bilmediğimiz” şeklinde bir açıklama yaptılar. Dolayısıyla biraz daha işin içine girmek için Missing Children bir sunum yaptı. Avrupa’da aslında sivil toplum örgütleri işin içinde. Ben bunu memnuniyetle karşılıyorum. Ama hepsi bu işin dehşet boyutlarda olduğunu söylüyor ve orada kalıyor.