Hafta sonu Vuslat Platformu’nun Abant’ta yaptığı Aile Toplum ve Devlet Sempozyumu’nda konuşmacıydım. Orada aileye yönelik psiko-sosyal müdahaleler başlıklı bir konuşma yaptım. Konuşmamın içeriğini sizlerle de paylaşmak istiyorum.
Aile ve eş ilişkilerine katkı sağlamanın en genelde iki yolu var. Birincisi “sosyal politikalar” düzeyi, ikincisi ise psiko-sosyal düzey. Sosyal politikalara; aileyi ekonomik, eğitim, istihdam vb. unsurlarla desteklemek, aileyi destekleyen sosyal kurumlar oluşturmak, ailedeki şiddeti engelleyecek politikalar oluşturmak örnek olarak verilebilir.
Aileye üç farklı psiko-sosyal müdahale
Psiko-sosyal düzeydeki müdahalelerin üç farklı şekli var. Birincisi, ailedeki sorunlar veya meselelerde kişilerin karar alma süreçlerini etkileyecek “rehber metinler” oluşturmak ve bunları yaygınlaştırmak. İkincisi, aile ve eş ilişkileri üzerine yüz yüze eğitimler yapmaktır. Üçüncüsü ise aile ve eş terapilerini yaygınlaştırmaktır.
Psiko-sosyal müdahalelerin iki amacı
Psiko-sosyal müdahalelerin temelde iki amacı vardır. İlki zihinlerin düşünme ve algılama kodlarını etkilemek, diğeri ise beceri öğretmektir. Düşünce, duygu ve davranışlarımız birbirini etkileyerek çalışır. Düşüncelerimiz ya kendi düşünme ve deneyimlerimizden, başkalarıyla yapılan fikir alışverişinden veya ilgili mesele ile ilgili okumalardan gelir. İşte aile ve eş ilişkilerine müdahalenin ilk imkânı, aile ilgili meseleleri tartışan metin ve görseller üretmektir. Özellikle bu metin ve görseller “rehber metin” şeklinde pratik olması gerekir.
Psiko-sosyal müdahalelerin ikinci amacı ise, eş ve çocuklara “beceriler” üretmektir. Ailede gelişim için sadece bilgilendirme, tutum değiştirmeye çalışma, niyetleri etkileme yeterli olmayıp, aynı zaman da beceri geliştirmek gerekir. Beceri bisiklet sürmeyi öğrenmek, yemek yapmayı öğrenmek, dil öğrenmek gibidir. Örneğin öfkesini tanıma ve kontrol etmeyi öğrenmek bir beceridir.
Rehber metinler
Aile ve eş ilişkilerine etki etmenin önemli yollarından biri rehber metin oluşturmaktır. Rehber metinler karar verme süreçlerini direk etkileyecek pratiklikte ve kültürel değerlerle uyum olmalıdır. Aile ve eş ilişkileri ile ilgili rehber metinler şu alanlarda olabilir: Evliliklerde iyi kötü alışkanlıklar, çocukları travmadan nasıl koruruz? ailede sosyal medya kullanımı kılavuzu, boşanma/boşanmama karar alma süreçleri, ailede şiddet var olduğunda ne yapmalı? Uyku hijyeni.
Aile ve eş eğitimleri
Aileye psiko-sosyal müdahalenin ikinci yolu yüz yüze yapılan, beceri kazandırmayı amaçlayan, ilgili fertlerin birlikte katıldığı atölye şeklindeki eğitimlerdir. Bu türden eğitimlere şu örnekler verilebilir: Doğru eş seçimi eğitimi, evliliğe hazırlık eğitimi, evlilikleri güçlendirme eğitimi.
Bu eğitimlerin başarılı olabilmesi için topluma yayılması, devletten çok sivil yapılar tarafından yapılması, bu alanda tanınmış kişiler ve güvenilir kurumlar oluşturulması, televizyondan çok yüz yüze olması, eşlerin veya aile üyelerinin birlikte katılması gibi unsurlar gereklidir.
Aile ve eş psikoterapilerinin yaygınlaştırılması
Aile ve eşleri desteklemenin önemli parçalarından biri de ihtiyaç duyulduğunda profesyonel yardıma ulaşabilmelidir. Maalesef bu konuda önemli bir sorunla karşı karşıyayız. Devlet kurumları üzerinden eş terapileri neredeyse hiç verilemiyor. Ayrıca bu alanda hizmet verenlerin eğitim standartlarında sorun var. Bu iki sorun çözümü için emek verilerek, terapiye ulaşma imkanlarını arttırmak, ailelere psiko-sosyal destek vermek anlamına gelecektir.
