'Uygun tek aktör Türkiye' itirafı: Eninde sonunda kabul etmek zorunda kalacaklar

Amerikalı akademisyen Dr. Adam McConnel, Türkiye'nin Gazze'de barış ve arabuluculuk konusunda en uygun aktör olduğunu belirten bir makale kaleme aldı. Makalede Batı'nın ikiyüzlü tutumuna değinen McConnel, dğer aktörlerin Türkiye'nin rolünün eninide sonunda farkına varacaklarını söyledi.

GAZZE'DE ARABULUCULUK İÇİN EN UYGUN AKTÖR: TÜRKİYE

McConnel, Gazze sürecinde ABD'nin arabuluculuk rolüne neden uygun olmadığını ve bu rol için en uygun ülkenin Türkiye olduğunu konu alan bir analiz kaleme aldı.

***

Bundan 5 hafta sonra 7 Ekim'in üzerinden bir yıl geçmiş olacak. Bu süre boyunca, İsrail yönetiminin tüm savaş kurallarını, uluslararası hukuku ve insan haklarını görmezden gelmesi sebebiyle 40 binden fazla Filistinli öldürüldü, yaklaşık 100 bin kişi yaralandı ve tüm bölge harap oldu.

Ancak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun hükümeti Hamas'ı ortadan kaldırmaya, bu hedeflerle ilgili şüphelerimi dile getirdiğim 10 ay öncesinden daha yakın değil.[1]Bunun yerine Netanyahu, Filistinlilerin ve İsraillilerin hayatları pahasına siyasi kariyerini uzatmaya kararlı görünüyor. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) seçimlerinde eski ABD Başkanı Donald Trump ufukta görünürken Netanyahu zamanın kendisinden yana olduğunu düşünüyor.

Joe Biden yönetimi ise ABD'nin İsrail'e yaptığı askeri yardımı sona erdirmek isteyen Demokrat Partinin ilerici kanadıyla karşı karşıya kalıyor. Geçtiğimiz ekimden bu yana Biden yönetimi, temelde birbiriyle çelişen iki tutuma dayalı bir görünüm sergilemeye çalıştı. Yetkililer ABD'yi Hamas ile İsrail hükümeti arasında orta yolu bulabilecek bir arabulucu olarak sundu. Bu sıfatın bir gerekçesi olarak ABD Başkanı Joe Biden, İsrail'in Gazze halkına uyguladığı aşırı şiddete yönelik hafif eleştirilerde bulundu.

Ancak 2024 Başkanlık Seçimleri de gittikçe yaklaşıyor. Seçimler ABD'nin İsrail yönetimine karşı elindeki tek ciddi koz olmasına rağmen, Biden yönetiminin hiçbir zaman İsrail'e askeri yardımın önüne geçmeyeceğini söyleyebiliriz. Kısacası, potansiyel bir seçmen tepkisi Biden yönetiminin İsrail üzerinde herhangi ciddi bir baskı uygulamasını engelliyor. Amerikalıların çoğu benzer şekilde İsrail yanlısı bir bakış açısına sahipken ve rakip aday Netanyahu'nun politikalarının ateşli bir destekçisiyken İsrail'e askeri yardımın kesilmesi 5 Kasım'da Demokratlar için kesin bir kıyamet anlamına gelecektir.

WASHİNGTON ARABULUCULUK ROLÜNE UYGUN MU?

Tarafsız bir gözlemci, Washington'ın iki taraf arasında arabulucu olarak işlev görebileceği iddiasını açıkça gülünç bulacaktır. Şu anda önemli kararlar alma yetkisine sahip hiçbir ABD yetkilisi siyasi olarak İsrail liderliğini dizginlemek için anlamlı bir eylemde bulunmayı göze alamaz.[2]İsrail zaten Hamas'a karşı ezici bir askeri üstünlüğe sahip ve ABD, İsrail'in Gazze'de ahlaksızca yıkım yaratmak için kullandığı silahların aynısını tedarik ediyor.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 10 ay boyunca tarafsızmış gibi davrandıktan sonra, kısa bir süre önce artık iyice sönükleşen iddialarından da sıyrıldı ve Hamas'a mevcut ateşkes önerilerini kabul etmesi için baskı yapmaya çalıştı.[3]Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, bir Hamas sözcüsü Blinken'in açıklamalarını derhal reddetti.[4]

Gazze'deki mevcut durum temelde Bakan Blinken'ın arabuluculuk çabalarını ilk kez eleştirdiğim 6 ay öncesinden farklı değil. Gerçek şu ki, ABD'li politikacılar İsrail hükümetini rasyonel bir müzakereye ikna edemezler ve edemeyecekler. Ayrıca başka hiçbir Batılı devlet de arabuluculuk rolünü yerine getirmek için gerekli güvenilirliğe sahip değil. Bununla birlikte biri hariç hiçbir bölgesel devlet de böyle bir görevi yerine getirecek lojistik, askeri ya da siyasi kapasiteye sahip değil.

TEK SEÇENEK: TÜRKİYE

Sadece Türkiye, Gazze'de ateşkes sağlanması için gereken arabuluculuk rolünü yerine getirebilecek tüm imkanlara sahip. Katar ve Mısır bu süreçte Hamas'ın başlıca aracıları oldu. Ancak duruma müdahil olan tüm aktörler Türkiye'nin sessiz rolünün de farkında.

Bu durum New York Times'ın (NYT) geçtiğimiz ay Türkiye'nin arabuluculukta attığı adımlara karşı saldırı mahiyetindeki yayınlarını da açıklar nitelikte. Türkiye'nin yetkinliği ve etkinliği, geçen ay Batı ile Rusya arasında gerçekleşen ve Türk istihbarat servislerinin gözetiminden sorumlu olduğu esir takası sırasında ortaya çıkmıştı.[5]Dipnot 5'te atıfta bulunulan analizde görüldüğü üzere NYT, Türkiye'nin Gazze'deki olası arabuluculuk rolünü küçümsemekte hızlı davrandı. Ancak yazarlar bu analizde Türkiye'nin arabuluculuğunu göz ardı ederek sadece İsrail ve ABD'den bahsetti.[6]

Yazarların atladığı nokta, neredeyse tüm diğer devlet aktörlerinin Türkiye'nin arabuluculuk yeteneklerini kabul ettiği ve sadece İsrail ile İsrail'e yardım ve yataklık eden Washington'ın Ankara'nın sağlayabileceği olumlu etkiyi kabul etmeyi reddettiğidir.[7]

NYT'nin eninde sonunda Netanyahu'nun Hamas'ı "yok etme" hedefinin gerçekçi olmadığını kabul etmek zorunda kalması gibi, onlar da eninde sonunda Türkiye'nin Gazze'de uygulanabilir tek arabulucu olduğunu kabul etmek zorunda kalacaklar. NYT editörleri bu gerçeği ne kadar çabuk kabul ederlerse, kamuoyu algısının bu yönde değişmesine, ateşkesin sağlanmasına, hem İsrailli hem de Filistinli rehinelerin evlerine dönmelerine ve Doğu Akdeniz'de kalıcı bir barışın tesis edilmesine o kadar çabuk katkıda bulunabilirler.

[1]https://www.aa.com.tr/en/analysis/opinion-us-and-the-palestine-israel-quandary-policy-inertia-and-the-dictates-of-logic/3055622; even the NYT has come around to the reality: https://www.nytimes.com/2024/08/14/us/politics/israel-military-gaza-war.html

[2]https://www.aa.com.tr/en/americas/opinion-gaza-cease-fire-negotiations-blinkens-mission-impossible/3138679

[3]https://www.nytimes.com/2024/08/19/world/middleeast/israel-cease-fire-proposal-hamas-blinken.html ;

[4]https://www.trtworld.com/middle-east/hamas-challenges-blinkens-gaza-truce-claim-says-us-buying-time-for-israel-18197808

[5]NYT'nin bu makalesindeki (https://www.nytimes.com/2024/08/01/world/europe/turkey-prisoner-swap.html?searchResultPosition=10) keskin ton ile Anadolu Ajansı'nın (https://www.aa.com.tr/tr/gundem/mitin-arabuluculugunda-ankarada-gerceklestirilen-tarihi-takasin-detaylari-/3293423) çok daha sakin tonu arasındaki fark dikkat çekicidir; aynı şekilde, söz konusu girişimin sorumlusunun kim olduğuna ilişkin farklı iddialar da dikkat çekicidir.

[6]Bölgedeki diğer ABD yetkilileri NYT'yi yalanlıyor: https://www.aa.com.tr/en/americas/us-welcomes-turkiyes-role-in-efforts-to-reach-gaza-cease-fire-envoy/3304079

[7]https://www.aa.com.tr/en/opinion/opinion-turkiye-s-active-diplomacy-and-rising-mediation-profile/3307949; https://www.aljazeera.com/news/2023/10/22/is-turkey-uniquely-positioned-to-mediate-between-palestinians-and-israel; https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/turkeys-linchpin-role-in-the-russia-prisoner-swap-offers-a-lesson/

[Dr. Adam McConnel, 9 yıl boyunca Türk Tarihi dersleri verdiği Sabancı Üniversitesi'nde Tarih alanında yüksek lisans ve doktora derecesine sahiptir.]

İki ülke arasındaki gerilime barışçıl çözüm: Türkiye kilit aktör

Krizin Güney Kafkasya'ya taşınmasına Türkiye engeli

Mısır, İsrail'in Refah'ta ve Philadelphi Koridoru'nda istemiyor